Ważne etapy rozwoju dziecka od niemowlęctwa do okresu dojrzewania

Każde dziecko w drodze do osiągnięcia dojrzałości przechodzi przez różne etapy rozwoju. Są one naznaczone skokami rozwojowymi i wyraźnymi kamieniami milowymi. Pełnią one funkcję punktów odniesienia umożliwiających rodzicom i opiekunom śledzenie rozwoju dziecka i ustalenie, czy przebiega on w sposób prawidłowy. Czym jednak są skoki rozwojowe u dzieci i w jaki sposób można je rozpoznać?

Te ważne etapy w życiu maluszka mają związek ze skokowym rozwojem jego mózgu i układu nerwowego. Choć proces ten może się wydawać ciągły i jednostajny, przebiega on w oparciu o okresy szczególnie intensywnego rozwoju mózgu dziecka oraz jego systemu nerwowego. Zależnie od wieku i etapu umożliwia to młodej osobie zdobycie nowych umiejętności, takich jak nauka angielskiego czy opanowanie nowego sportu. W przypadku małych dzieci mówimy o bardziej podstawowych czynnościach.

Na etapie od urodzenia do mniej więcej pierwszego roku życia u dziecka powinno wystąpić siedem skoków rozwojowych:

1. Około 5. tygodnia zaczyna ono żywiej reagować na swoje otoczenie oraz na znajdujące się w pobliżu osoby. Ma już ostrzejszy wzrok. Jest też świadome doznań zmysłowych takich jak dotyk, zapach czy dźwięk. Zwiększa się u niego poziom aktywności po przebudzeniu, świadomie się śmieje i płacze.
2. Drugi skok rozwojowy pojawia się między 7. i 9. tygodniem życia. Dziecko odkrywa powtarzające się w jego życiu wzorce (kąpiel – sen, karmienie – przytulanie), zaczyna podnosić główkę, rozpoznaje twarze i zaczyna używać rączek i nóżek.
3. Między 11. a 12. tygodniem maluch powinien zacząć odróżniać więcej detali, precyzyjniej łapać przedmioty oraz badać je wkładając do buzi. Zaczyna też wydawać przypadkowe gardłowe dźwięki.
4. Skok rozwojowy między 4. i 5. miesiącem życia przynosi łączenie głosek w ciągi i dostrzeganie związku przyczynowo-skutkowego (grzechotka – hałas). Maluch podpiera się na rączkach, próbuje raczkować i sam przekręca się na brzuszek i plecki.
5. Około 6. miesiąca życia dziecko chce być zawsze blisko mamy, a jej nieobecność wywołuje u niego lęk separacyjny. U dziecka można zauważyć lepszą koordynację ruchów, samodzielne siadanie, zainteresowanie obrazkami w książeczkach oraz nieufność w stosunku do obcych.
6. Dziecko 9/10-miesięczne zaczyna okazywać emocje i gestykulować. Podejmuje inicjatywę w czasie zabawy, bada swoje odbicie w lustrze i nieustannie rozwija inteligencję.
7. Siódmy skok rozwojowy pojawia się między 41. a 46. tygodniem życia dziecka. Zaczyna ono stawiać pierwsze kroki i pewniej przemieszczać się po domu. Naśladuje odgłosy zwierząt i wymawia pierwsze słowa. Coraz aktywniej się również bawi.

Na dalszych etapach rozwoju dziecka jego postępy mogą być nieco mniej zauważalne, lub bardziej rozciągnięte w czasie. Niezmiennie jednak cieszą one rodziców i opiekunów, przyczyniając się jednocześnie do nieustannego rozwoju dziecka. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów

W przypadku 2- i 3-latków najważniejszą rolę odgrywa tu kształtowanie charakteru i dążenie do indywidualizmu. Dziecko odkrywa urok samodzielności i chce samo decydować o tym, co będzie robić i dokąd się uda. Stąd też słynny bunt dwulatka. Choć etap ten może być dla rodziców skomplikowany i pełen wyzwań, nie należy zapominać, że to właśnie w ten sposób kształtuje się niepowtarzalny charakter i przyszłe umiejętności młodej osoby. Stawianie jasnych granic należy na tym etapie równoważyć zrozumieniem i okazywaniem miłości.

Między 4. a 5. rokiem życia pojawia się w życiu dziecka kolejny przełom. Odczuwa ono mieszankę bardzo silnych emocji. Pragnie również być zauważone i czuć, że jego zdanie się liczy, co czasami skutkuje wypróbowywaniem cierpliwości rodziców oraz przesuwaniem ustalonych przez nich granic. Zachowanie dziecka może oscylować między całkiem dużym przedszkolakiem i rozkapryszonym dzidziusiem. Oprócz zdrowej dyscypliny i otwartej komunikacji to bardzo ważne, by rodzice zapewniali maluchowi bezpieczeństwo i wsparcie emocjonalne.

Skok rozwojowy występujący około 6. roku życia dziecka ma związek z zachodzącymi w jego mózgu procesami neurobiologicznymi. Jego postęp w nauce (czytanie, pisanie, rysowanie) może pozornie się cofać, tak jakby dziecko zapomniało to, czego się dotąd nauczyło. Zazwyczaj jednak nie jest to powód do obaw. Świadczy to jedynie o rozwoju i „przebudowie” jego mózgu. Choć dziecko może się wydawać zapominalskie i rozproszone, tak naprawdę jego umysł jest na tym etapie bardzo chłonny. To doskonały moment na twórcze hobby, naukę gry na instrumencie muzycznym lub zajęcia takie jak nauka angielskiego od podstaw czy język angielski dla początkujących online. Pobudzające rozwój zajęcia to doskonała inwestycja w przyszłość dziecka.

Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że zrozumienie faz wzrostu w rozwoju dziecka oraz tego, na czym polegają skoki rozwojowe stanowi kluczowy czynnik w procesie wychowywania dziecka od niemowlęctwa aż do samego okresu dojrzewania. Odpowiednio głęboki wgląd w ten proces pozwala nam umiejętnie wspierać rozwój malucha w oparciu o konkretne kamienie milowe. Zwiększa to prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu wychowawczego i – nie da się ukryć – zdejmuje z naszych barków ogromny ciężar związany z niepewnością i wątpliwościami. 

Tutaj jednak słowo przestrogi. Warto pamiętać, by analizując rozwój swojego malucha nie popadać w skrajności. Choć skoki rozwojowe mogą stanowić przydatne narzędzie, warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się na swój własny, niepowtarzalny sposób i w swoim tempie. Starannie obserwuj swojego maluszka i oceniając jego rozwój bierz pod uwagę jego indywidualne cechy. Nie obawiaj się zbytnio, jeśli upłynie nieco więcej czasu, zanim pojawią się pewne umiejętności bądź cechy rozwojowe. Każde dziecko jest wyjątkowe i taki też jest jego rozwój. Dlatego świętujcie wspólnie nawet najmniejszy postęp maluszka, gdyż każdy etap jest piękny i niepowtarzalny!

Ile trwa okres wczesnego dzieciństwa?

Okres wczesnego dzieciństwa obejmuje etap od urodzenia do ukończenia trzech lat. Te pierwsze trzy lata życia malucha są pod wieloma względami kluczowe w kontekście nauki i rozwoju. To właśnie na tym etapie dziecko nabywa umiejętności motorycznych oraz komunikacyjnych, ucząc się poznawania świata i porozumiewania z otaczającymi je ludźmi. Okres wczesnego dzieciństwa dzieli się dodatkowo na trzy krótsze etapy – stadium noworodka (pierwszy miesiąc życia), etap niemowlęcy (do ukończenia pierwszego roku) oraz okres poniemowlęcy (do trzeciego roku życia).

Jak obliczyć wiek rozwojowy dziecka?

Wiek kalendarzowy dziecka nie jest tym samym, co jego wiek rozwojowy. Ten pierwszy określa ilość dni, miesięcy i lat, które upłynęły od momentu narodzin dziecka. Wiek rozwojowy z kolei (znany również jako wiek morfologiczny) określa miarę biologicznej dojrzałości organizmu. Może ujawnić przyspieszenie lub opóźnienie w rozwoju dziecka w stosunku do jego wieku kalendarzowego. Narzędziami przydatnymi w jego obliczaniu są siatki lub tabele centylowe. Bazując na cechach charakterystycznych dla danej populacji dostarczają nam one informacji o stopniu rozwoju dziecka między innymi na podstawie jego wzrostu oraz masy ciała.

Jak sprawdzić, czy dziecko rozwija się prawidłowo?

Najogólniej mówiąc, miarą prawidłowego rozwoju dziecka jest wykonywanie przez nie określonych czynności oraz nabywanie szeroko pojętych umiejętności w określonych ramach czasowych. Są to tak zwane kamienie milowe rozwoju dziecka. Dotyczą one rozwoju motorycznego, komunikacyjnego, poznawczego oraz umiejętności społecznych. Aby pomóc rodzicom kontrolować rozwój dziecka, specjaliści opracowują szczegółowe kalendarze rozwojowe wskazujące na konkretne zachowania, które powinny się pojawić u malucha w danym przedziale czasowym. Warto jednak zachować przy tym równowagę i pamiętać, że każde dziecko jest inne i rozwija się w swoim indywidualnym tempie. Nie ma potrzeby zbytnio się obawiać, jeśli pojawią się niewielkie odchylenia czy opóźnienia w stosunku do norm wyznaczanych przez kalendarz.