Jak Szekspir zmienił język angielski?

Ojczyzną Williama Szekspira była Anglia. Urodził się on w 1564 roku w małym angielskim miasteczku Stratford-upon-Avon. Powszechnie uważany za jednego jednym z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej w dziejach. Był też poetą, dramatopisarzem i aktorem, choć to przede wszystkim jego sztuki teatralne przyniosły mu sławę. Do jego śmierci w 1616 roku napisał 39 sztuk, 154 sonety i mnóstwo innych tekstów, takich jak kroniki królewskie.

Szekspir wywodził się z zamożnej rodziny. Jego ojciec był lokalnym politykiem, a matka odziedziczyła ogromny majątek po swoim ojcu, Robercie Ardenie. Znajomości Szekspira z możnowładcami i zarobione w teatrze pieniądze zaskutkowały nadaniem mu tytułu szlacheckiego w 1596 roku. Herb Shakespeare’a przedstawiał włócznię i dewizę: „Nie bez prawa”.

Co ciekawe, za czasów Szekspira język angielski wyglądał zupełnie inaczej niż teraz. Nie było wówczas ustalonych zasad gramatycznych, a słownictwo było dużo uboższe. Mimo to język Szekspira był bardzo innowacyjny i wprowadził setki nowych słów i wyrażeń, które na stałe zagościły w angielskim.  W późniejszym okresie

W jakiej epoce tworzył Szekspir?

William Szekspir tworzył w epoce renesansu, a dokładniej w okresie elżbietańskim i jakobińskim w Anglii. Był aktywny literacko głównie w latach 1589–1613, jak podają kroniki historyczne. Jego dzieła odzwierciedlały zarówno renesansowe idee humanizmu, jak i fascynację losami jednostki w świecie pełnym intryg, namiętności i tragicznych wyborów. To właśnie w tym okresie powstały jego najsłynniejsze dramaty, które do dziś kształtują angielski język i kulturę.

Gdyby ktoś z XXI wieku przeniósł się do XVI wieku i próbował porozmawiać z mieszkańcami Londynu, miałby spore trudności. Język angielski w czasach Szekspira brzmiał zupełnie inaczej niż dzisiaj. W tamtym czasie powstawało wiele nowych słów, a kontakty z innymi krajami sprawiały, że do języka przenikały wpływy francuskie, łacińskie czy włoskie. Mimo to nie istniały jeszcze żadne oficjalne słowniki ani zasady ortografii – to, jak zapisywano słowa, zależało głównie od osoby piszącej. Język był więc w gruncie rzeczy dość ubogi. 

Sztuki Shakespeare’a wprowadziły olbrzymią liczbę nowych słów i zwrotów. Jeśli nie istniało idealne słowo na określenie jakiegoś zjawiska – on po prostu je wymyślał! Szacuje się, że dodał do języka ponad 1 700 nowych słów.

Jak to robił?

• Łączył istniejące słowa w jedno („bedroom” – sypialnia, wcześniej „bed” i „room” funkcjonowały osobno).
• Zmieniał rzeczowniki w czasowniki („elbow” – łokieć, „to elbow” – przepychać się łokciami).
• Tworzył całkiem nowe słowa („lonely” – samotny, „gloomy” – ponury, „fashionable” – modny).

Zauważ, że do dziś trudno sobie wyobrazić angielski bez tych słów!

Czy wiesz, że niektóre powiedzenia, które stosujemy na co dzień, mają swoje źródło w sztukach Williama Shakespeare’a ? Należą do nich m.in.: 

• „Break the ice” – przełamać lody (z „Poskromienia złośnicy”).
• „Wild-goose chase” – szukanie igły w stogu siana (z „Romeo i Julii”).
• „In a pickle” – być w tarapatach (z „Burza”).
• „All’s well that ends well” – wszystko dobre, co się dobrze kończy (z książki pod tym samym tytułem).

Niektóre z tych zwrotów mają już ponad 400 lat, a nadal są w użyciu!

Szekspir był mistrzem języka i jednym z wielkich reformatorów teatru, który pozostawił po sobie wiele ponadczasowych cytatów. Oto kilka z nich:

• „Być albo nie być – oto jest pytanie.” (Hamlet)
  Ikoniczne słowa Hamleta rozważają sens istnienia i kondycję ludzką.
• „Cały świat jest sceną, a ludzie na nim to tylko aktorzy.” (Jak wam się podoba)
  Szekspir porównuje życie do teatru, gdzie każdy odgrywa swoją rolę.
• „Miłość nie patrzy oczami, lecz duszą.” (Sen nocy letniej)
  Piękne podsumowanie tego, czym jest prawdziwa miłość – niewidoczna, ale głęboka i szczera.
• „Podejrzewaj, gdy ktoś za dużo przysięga.” (Hamlet)
  Przestroga przed ludźmi, którzy za często zapewniają o swojej uczciwości.
• „Piekło jest puste, a wszystkie diabły są tutaj.” (Burza)
  Szekspir celnie oddaje chaos i moralne upadki, z jakimi zmagają się ludzie. 

W jego czasach nikt nie mógł mu dorównać, jeśli chodzi o kreowanie emocji bohaterów. Żaden inny angielski dramaturg tak doskonale nie opisywał w swoich dziełach miłości, zazdrości, gniewu, smutku.

Czytając jego dramaty, możemy zauważyć, że:

• Bohaterowie Szekspira wyrażają swoje uczucia w bardzo obrazowy sposób.
• Nie boi się on skomplikowanych emocji – np. Hamlet mówi o rozterkach moralnych, a Lady Makbet o poczuciu winy.
• Każda postać mówi inaczej przez co dialogi brzmią bardzo naturalnie.

Przeczytaj też: Wyrażanie i opisywanie emocji i uczuć w języku angielskim 

Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że Szekspir miał świetne poczucie humoru. W jego komediach znajdziemy:

• Gry słowne – np. postacie przekręcają słowa, co prowadzi do zabawnych sytuacji.
• Przerysowane postacie – jak słynny Falstaff, który jest karykaturą leniwego szlachcica.
• Sytuacje rodem z komedii pomyłek – np. zamiana bliźniaków w „The Comedy of Errors”.

Miłość w dziełach Szekspira jest pełna emocji, napięcia i pięknych słów. To właśnie jego twórczość ukształtowała wiele wyobrażeń na temat romantycznej miłości, które funkcjonują do dziś. W sztukach takich jak Romeo i Julia, Sen nocy letniej czy Jak wam się podoba znajdują się jedne z najpiękniejszych dialogów miłosnych, jakie kiedykolwiek napisano.

Postacie Szekspira wyrażają swoje uczucia w sposób niezwykle ekspresyjny, często używając metafor, idiomów i poetyckiego języka. Romeo, wyznając miłość Julii, porównuje ją do słońca, które rozprasza ciemności nocy. Jest to tylko piękny obraz, ale także sposób na pokazanie, jak bardzo jego uczucie jest intensywne i wszystko pochłaniające.

Trzeba też dodać, że Szekspir nie pisał jedynie o miłości romantycznej. W jego dramatach znajdziemy także opowieści o miłości do rodziny, przyjaciół czy nawet o miłości toksycznej, pełnej zazdrości i manipulacji, jak w przypadku Otella i Desdemony. Dzięki temu jego twórczość jest ponadczasowa – każdy może odnaleźć w niej coś, co go poruszy.

Szekspir wywarł ogromny wpływ nie tylko na język, ale także na całą literaturę angielską. Jego dzieła były inspiracją dla tysięcy pisarzy, poetów i dramaturgów. Nie chodzi tylko o treść sztuk, ale także o sposób, w jaki eksperymentował z językiem, budował postacie i konstruował narrację.

To właśnie on wprowadził do literatury dawniejszej techniki, które dziś są uznawane za klasyczne, jak np. monologi wewnętrzne, które pozwalają czytelnikom i widzom zajrzeć w głąb myśli bohaterów. Hamlet, stojąc nad czaszką Yoricka, nie tylko mówi o śmierci, ale również zastanawia się nad sensem życia. Te dylematy filozoficzne są obecne w literaturze do dziś, a postacie, które przeżywają wewnętrzne konflikty, są podstawą nowoczesnej narracji.

Szekspir jest nadal czytany, ponieważ jego sztuki dotykają uniwersalnych tematów – miłości, zdrady, władzy, ambicji, zazdrości czy zemsty. Wciąż są wystawiane na całym świecie, a reżyserzy i aktorzy nieustannie znajdują w nich nowe znaczenia. Śmiało możemy zaryzykować stwierdzenie, że imię Szekspira i jego nazwisko będą żyły wiecznie. 

Dzieła Szekspira są dość trudne dla dzieci, które dopiero uczą się języka angielskiego. Nie oznacza to jednak, że nie mogą ich poznawać. Na rynku dostępne są książki, które opowiadają jego historie w uproszczony sposób, z łatwiejszym językiem i pięknymi ilustracjami. Można też obejrzeć spektakle teatralne lub animacje bazujące na jego sztukach – niektóre z nich zostały stworzone z myślą o młodszych odbiorcach.

Jeśli Twoje dziecko zna już całkiem nieźle język angielski, to może sięgnąć po sztuki Szekspira wraz z objaśnieniami. Wspólna analiza tekstu, rozmowa o postaciach i wydarzeniach to również świetny sposób na naukę języka oraz rozwijanie umiejętności czytania ze zrozumieniem.

Szekspir napisał 39 sztuk, ale do zdecydowanie najważniejszych należą: 

• Romeo i Julia – historia nieszczęśliwej miłości dwojga młodych ludzi, których rodziny są ze sobą skłócone.
• Hamlet – opowieść o duńskim księciu, który próbuje rozwikłać tajemnicę śmierci swojego ojca.
• Makbet – dramat o ambicji, władzy i konsekwencjach podejmowanych decyzji.
• Sen nocy letniej – komedia wypełniona po brzegi miłosnymi nieporozumieniami i baśniowymi postaciami.
• Burza – jedna z najbardziej symbolicznych sztuk Szekspira, poruszająca temat władzy, przebaczenia i manipulacji.

Adaptacje jego dzieł Szekspira w popkulturze

Dzieła Szekspira są obecne w kulturze popularnej. Filmy, seriale, książki, a nawet gry wideo – wszędzie można znaleźć odniesienia do jego sztuk i postaci. Szacuje się, że samych pełnometrażowych ekranizacji bazujących na jego twórczości jest ponad czterysta.

Jednym z najbardziej znanych przykładów jest film Król Lew, który w dużej mierze czerpie inspirację z Hamleta. Historia młodego Simby, który musi pomścić swojego ojca i odzyskać tron, jest niemal identyczna jak losy duńskiego księcia. Podobnie jest z West Side Story – musical ten to nic innego jak uwspółcześniona wersja Romea i Julii, przeniesiona do Nowego Jorku lat 50.

Trudno wyobrazić sobie język angielski bez wpływu Szekspira. Jego dzieła wzbogaciły słownictwo, wprowadziły nowe zwroty i ukształtowały sposób, w jaki dziś mówimy i piszemy. Dzięki niemu język stał się bardziej elastyczny, ekspresyjny i pełen metafor.

Wpływ Szekspira nie ogranicza się jednak tylko do samych słów – zmienił on sposób myślenia o literaturze i języku jako narzędziu do wyrażania emocji. Bez niego dialogi w książkach, filmach czy nawet rozmowy codzienne byłyby uboższe i mniej barwne.

Dlaczego warto uczyć dziecko angielskiego już teraz?

Szekspir wzbogacił angielski o setki słów i zwrotów, które do dziś są używane na całym świecie. Znajomość tego języka otwiera przed dziećmi nowe możliwości – od swobodnego podróżowania po dostęp do najlepszych uczelni i ofert pracy. Im wcześniej zaczną naukę, tym łatwiej będą przyswajać akcent, słownictwo i gramatykę.

Zapisz swoje dziecko na lekcje angielskiego w Novakid, gdzie:

• uczą doświadczeni native speakerzy, dzięki czemu dzieci osłuchują się z językiem od pierwszych zajęć,
• lekcje to przede wszystkim zabawa, bo nauka musi dawać przyjemność,
• zajęcia prowadzone są online, więc bez problemu dopasujesz je do swojego harmonogramu dnia, 
• program dostosowany jest do wieku i poziomu dziecka.

Zapraszamy już teraz na w pełni darmową lekcję próbną, podczas której przekonasz się, że naprawdę warto!