Tryb rozkazujący (imperative mood) w języku angielskim

Tryb rozkazujący w języku angielskim (Imperative mood) to forma gramatyczna używana do wydawania poleceń, instrukcji czy też wyrażania próśb. Cała konstrukcja jest stosunkowo prosta i bezpośrednia.

W przypadku drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej, tworząc tryb rozkazujący, nie używamy końcówki czasownikowej ani operatora. Kluczowym elementem jest sam czasownik w formie podstawowej. Ważnym aspektem jest to, że bez dodatkowego kontekstu nie możemy jednoznacznie określić, czy nasze polecenie jest skierowane do jednej osoby („ty”) czy do grupy osób („wy”).

W języku angielskim często na końcu zdania stosuje się słówko „please”, co ma na celu złagodzenie tonu wypowiedzi. Przykłady użycia trybu rozkazującego mogą wyglądać następująco:

• „Finish your dinner, please.” – „Skończ/skończcie swój obiad, proszę.”
• „Sit down and do your homework.” – „Usiądź/usiądźcie i odrób/odróbcie pracę domową.”

Te przykłady pokazują, jak w praktyce wykorzystuje się tryb rozkazujący w angielskim, jednocześnie zachowując uprzejmość i bezpośredniość komunikatu.

Tryb rozkazujący w języku angielskim ma szerokie zastosowanie, od przepisów kulinarnych, przez wydawanie instrukcji, aż po najróżniejsze komunikaty publiczne. Przyjrzyjmy się kilku przykładom:

W przepisach kulinarnych i instrukcjach, tryb rozkazujący jest używany do jasnego przekazywania kolejnych kroków:

• „Mix the ingredients.” – „Wymieszaj składniki.”
• „Turn the handle to the left.” – „Przekręć rączkę w lewą stronę.”
• „Mind the gap.” – „Uważaj na przerwę.” (Znany komunikat z londyńskiego metra!)

Dodatkowo, w przepisach kulinarnych często stosuje się słowa wskazujące kolejność działań, takie jak:

• „first” – najpierw, po pierwsze
• „then” – następnie
• „next” – następnie
• „after that” – potem
• „as soon as” – gdy tylko
• „finally” – w końcu
• „lastly” – na koniec

W codziennej komunikacji, zwłaszcza wśród native speakerów, często spotkać można tryb rozkazujący zamaskowany w formie uprzejmego pytania:

• „Do you want to go to the kitchen and fetch the juice, please?” – „Czy chcesz pójść do kuchni i przynieść sok, proszę?”
• „Would you like to give me hand?” – „Czy chciałbyś mi pomóc?”
• „Can you open the window, please?” – „Czy możesz otworzyć okno, proszę?”

Aby nadać trybowi rozkazującemu bardziej uprzejmy charakter, w języku angielskim stosuje się często słowo „do” przed czasownikiem:

• „Sit down.” – „Usiądź.” (mniej uprzejme)
• „Do sit down.” – „Usiądź, proszę.” (bardziej uprzejme)
• „Do visit us tomorrow.” – „Odwiedźcie nas jutro, proszę.”
• „Do try the cake.” – „Spróbuj ciasta, proszę.”
• „Do eat the casserole!” – „No zjedz zapiekankę, proszę!”

W kontekście rad, ostrzeżeń, propozycji czy instrukcji, tryb rozkazujący odgrywa kluczową rolę:

• „Don’t smoke. It’s unhealthy.” – „Nie pal. To jest niezdrowe.”
• „Don’t go there!” – „Nie idź tam!”
• „Please take a seat.” – „Proszę, usiądź.”
• „Add salt.” – „Dodaj soli.”

Jak widać, tryb rozkazujący w języku angielskim jest niezwykle przydatny zarówno w formalnych, jak i nieformalnych sytuacjach, pozwalając na skuteczną komunikację poleceń, instrukcji, a także w wyrażaniu uprzejmości i troski o dobro odbiorcy komunikatu.

Tryb rozkazujący w odmianie na przypadki po angielsku

Konstrukcja trybu rozkazującego w języku angielskim różni się w zależności od osoby, do której taka wypowiedź jest skierowana. Poniżej widać jak różne przypadki wpływają na konstrukcję trybu rozkazującego w języku angielskim:

JA:

• polski: – (w języku polskim nie występuje bezpośredni odpowiednik)
• angielski: Let me do it. – Pozwól mi to zrobić. 

TY:

• polski: Spójrz na to.
• angielski: Look at it. 

ON / ONA / ONO:

• polski: Niech on / ona / ono to ma.
• angielski: Let him / her / it have it. 

MY:

• polski: Sprawdźmy to.
• angielski: Let us (let’s) check it.

WY:

• polski: Przynieście to.
• angielski: Bring it.

ONI / ONE:

• polski: Niech oni / one to wypiją.
• angielski: Let them drink it. 

Zauważmy, że w angielskim trybie rozkazującym dla osób trzecich (on, ona, ono, oni, one) używa się konstrukcji z „let”, co nadaje zdaniu charakter prośby lub sugestii. Natomiast w języku polskim w tych przypadkach często używa się formy „niech”. Różnica ta podkreśla subtelne niuanse w sposobie wyrażania poleceń w obu językach.

Tryb rozkazujący po polsku 

W języku polskim interesującą cechą trybu rozkazującego jest brak specyficznej formy dla pierwszej osoby liczby pojedynczej. Nauczyciele języka polskiego i podręczniki często zwracają uwagę na ten fakt, podkreślając, że w strukturze gramatycznej polszczyzny nie występuje bezpośredni odpowiednik trybu rozkazującego dla „ja”. Chociaż w codziennym języku mogą pojawiać się zwroty takie jak „Niech no pomyślę” czy „Niech ja cię złapię”, to nie są one uważane za klasyczne przykłady rozkazów, poleceń czy próśb.

Te wyrażenia raczej służą jako formy idiomatyczne, używane w określonych kontekstach i mające różnorodne znaczenia, często o charakterze retorycznym lub ekspresyjnym. Ich użycie ma zwykle na celu wyrażenie myśli lub intencji mówiącego, a nie wydanie polecenia wobec samego siebie.

Brak dedykowanej formy trybu rozkazującego dla pierwszej osoby liczby pojedynczej jest jednym z przykładów na unikatowość i złożoność języka polskiego.

Tryb rozkazujący przeczenia

Tworzenie przeczenia w trybie rozkazującym w języku angielskim opiera się na prostym schemacie, który zawiera operator „do”, cząstkę przeczącą „not” oraz czasownik w formie podstawowej. Ta konstrukcja jest używana do wyrażania zakazu lub odradzania pewnych działań.

W mowie potocznej często stosuje się skrót „don’t”, który jest połączeniem „do” i „not”, natomiast pełna forma „do not” ma bardziej formalny charakter.

Przykłady użycia przeczenia w trybie rozkazującym mogą wyglądać następująco:

• „Do not stop talking.” – „Nie przestawaj mówić.” (bardziej formalne)
• „Don’t open the door.” – „Nie otwieraj drzwi.” (mniej formalne)

Ciekawym aspektem trybu rozkazującego w angielskim jest możliwość używania przeczenia „don’t” w odpowiedzi na pytania, co czyni komunikację krótką i zwięzłą. Na przykład:

• – „Should I open the door?”
• – „No, don’t. It’s too cold outside.” – „Nie, nie otwieraj. Jest za zimno na zewnątrz.”

Użycie question tag w trybie rozkazującym

Question tag, to inaczej pytanie rozłączne, które stanowi krótkie pytanie dodatkowe. Dodaje się je na końcu zdania twierdzącego w trybie rozkazującym. Ten rodzaj question tag jest powszechnie używany w zdaniach pozytywnych, takich jak 'will you’, oraz w zdaniach negatywnych, np. 'won’t you’.

Warto zapamiętać, że question tag w trybie rozkazującym często występuje z przeczeniami. Konstrukcja question tag jest dość prosta – składa się z operatora (np. 'will’, 'won’t’) i zaimka osobowego. Na przykład: 'Close the window, will you?’, 'Don’t forget to call, won’t you?’, 'Let’s not be late, shall we?’. Takie zastosowanie question tag dodaje efekt prośby lub potwierdzenia, zwłaszcza w kontekście rozkazującym, co umożliwia lepsze porozumienie między rozmówcami.”

Więcej przykładów użycia question tag w trybie rozkazującym znajduje się poniżej: 

1. Zdanie twierdzące: „Open the door, will you?” (Otwórz drzwi, dobrze?)
2. Zdanie negatywne: „Don’t forget to take your umbrella, won’t you?” (Nie zapomnij zabrać parasola, dobrze?)
3. Zdanie z użyciem „Let’s”: „Let’s clean up the mess, shall we?” (Posprzątajmy bałagan, dobrze?)

Tryb rozkazujący ze słowem let

Tryb rozkazujący ze słowem 'let’ stanowi specyficzną konstrukcję wyrażeń, które służą do wydawania poleceń, zaproszeń lub sugerowania czegoś innym.

Konstrukcja ta jest wyjątkowa, ponieważ w przypadku trybu rozkazującego używa się wyłącznie formy podstawowej czasownika 'let’ bez dodawania 'to’ przed czasownikiem. Konstrukcja zdania to: 'Let’ + podmiot + czasownik w formie podstawowej.

Przykładowo: 'Let me help you’ (Pozwól, że ci pomogę), 'Let’s go for a walk’ (Pójdźmy na spacer). Warto zauważyć, że skrót 'let’s’ pochodzi od 'let us’, które używane jest w zdaniach, w których podmiotem jest pierwsza osoba liczby mnogiej.

Przeczenie w zdaniu z użyciem 'let’ może być wyrażone poprzez 'let’s not’, co oznacza 'nie pozwólmy’. Poniżej znajdują się przykłady zastosowania trybu rozkazującego ze słowem 'let’:

1. Let him go to the party tonight. (Pozwól mu iść na imprezę dziś wieczorem.)
2. Let’s start the meeting at 9 AM. (Zacznijmy spotkanie o 9 rano.)
3. Let the children play outside. (Pozwól dzieciom bawić się na zewnątrz.)
4. Let’s not waste any more time. (Nie traćmy już więcej czasu.)
5. Let it be a surprise. (Niech to będzie niespodzianka.)
6. Let me explain the situation to you. (Pozwól, że wyjaśnię ci sytuację.)

Dodatkową korzyścią wynikającą z użycia 'let’. wtrybie rozkazującym jest jego elastyczność w tworzeniu zdań zarówno w pierwszej, drugiej, jak i trzeciej osobie oraz umożliwienie wydawania poleceń w sposób uprzejmy i zachęcający do współpracy. 

Tryb rozkazujący z czasownikiem do

W trybie rozkazującym dodanie czasownika 'do’ do zdania nadaje mu bardziej uprzejmy i formalny ton. Zastosowanie 'do’ w tym kontekście jest rzadkie, ale wykorzystywane w sytuacjach, gdy chcemy wyrazić zalecenie w sposób bardziej grzeczny lub oficjalny.

Oto cztery przykłady zdań z użyciem 'do’ w trybie rozkazującym:

1. „Do take a seat, please.” (Proszę usiądź.)
2. „Do remember to call me later.” (Pamiętaj, aby zadzwonić do mnie później.)
3. „Do be on time for the meeting.” (Bądź punktualny na spotkanie.)
4. „Do close the door behind you.” (Proszę zamknij drzwi za sobą.)

Dodanie 'do’ w tych zdaniach zmienia ich ton, czyniąc je bardziej uprzejmymi. Jest to sposób na zwrócenie się do kogoś z pewnym życzeniem lub prośbą w sposób grzeczny i formalny, często stosowany w sytuacjach, gdzie ważna jest kultura lub wymagana jest większa uprzejmość.

Tryb rozkazujący zaimki

W trybie rozkazującym można wykorzystać zaimek w celu podkreślenia lub określenia adresata polecenia. Można to zrobić w kilku następujących przypadkach: 

1. W celu podkreślenia adresata polecenia, jak w zdaniu: „You answer the question.” (Ty odpowiedz na pytanie.)
2. Zaimki nieokreślone, takie jak 'someone’, 'everyone’, 'everybody’, 'nobody’, są używane w bezpośrednich rozmowach, np.: „Everyone stand over there.” (Każdy proszę stanąć tam.) lub „Nobody move.” (Nikt się nie ruszać.)
3. Przeczenia w trybie rozkazującym wymagają zaimka po 'don’t’, np.: „Don’t you answer the question.” (Nie odpowiadaj na pytanie.) lub „Don’t anyone stand there.” (Niech nikt tam nie stoi.)

Stosowanie zaimków w trybie rozkazującym umożliwia dokładniejsze określenie adresata polecenia lub wzmocnienie jego wagi, co jest istotne w różnych sytuacjach komunikacyjnych, na przykład w sytuacjach typu „emergency”.

Zakazy z użyciem trybu rozkazującego – przykłady

Zakazy w języku angielskim tworzymy przy użyciu operatora „don’t”, a dla wzmocnienia efektu możemy zastosować formę długą „do not”. Poniżej przykłady takiego zastosowania w zdaniach: 

1. Do not touch the artwork, please. – Nie dotykaj dzieła sztuki, proszę.
2. Do not speak loudly during the presentation. – Nie mów głośno podczas prezentacji.
3. Don’t forget to lock the door when leaving. – Nie zapomnij zamknąć drzwi przy wychodzeniu.
4. Do not disturb the students during the exam. – Nie przeszkadzaj uczniom podczas egzaminu.
5. Don’t let the cat out of the house. – Nie wypuszczaj kota z domu.
6. Do not use your phone in the library. – Nie używaj telefonu w bibliotece.

Jeśli chodzi o pierwszą osobę liczby pojedynczej, zakaz tworzymy, dodając „not” przed czasownikiem:

1. Let’s not forget to double-check the information. – Nie zapominajmy sprawdzać informacji dwukrotnie.
2. Let’s not spend too much money on unnecessary things. – Nie wydawajmy zbyt dużo pieniędzy na niepotrzebne rzeczy.

Stosowanie takich form wyrażeń pozwala na wyrażenie zakazu w sposób zdecydowany i wyraźny. 

Podsumowując, tryb rozkazujący (imperative mood) w języku angielskim jest istotnym elementem komunikacji, pozwalającym wyrazić polecenia, zakazy i sugestie w sposób bezpośredni. Zdobycie biegłości w tym aspekcie gramatyki jest kluczowe dla skutecznej i kulturalnej komunikacji.

Zachęcamy do kontynuowania systematycznej nauki języka angielskiego, aby nieustannie rozwijać swoje umiejętności komunikacyjne. Praktyka i regularne ćwiczenia przyczynią się do pełniejszego opanowania tej ważnej części angielskiej gramatyki. Pamiętaj, że konsekwencja w nauce jest kluczem do osiągnięcia sukcesu w posługiwaniu się językiem angielskim płynnie i precyzyjnie.

Czy ten artykuł był pomocny?