7 min System oceniania w polskich szkołach. Przewodnik dla rodziców i uczniów
System oceniania w polskich szkołach jest kluczowym elementem procesu edukacyjnego, który ma ogromny wpływ na rozwój uczniów oraz ich motywację do nauki. Dla wielu rodziców i uczniów zrozumienie, jak dokładnie działa ten system, może być wyzwaniem, zwłaszcza w obliczu zmian, które zachodzą na przestrzeni lat.
Dlatego w tym artykule przygotowaliśmy przewodnik po aktualnym systemie oceniania w Polsce. Omówimy, jakie są kryteria przyznawania ocen oraz jakie zasady obowiązują na różnych etapach edukacyjnych – od szkoły podstawowej po liceum. Wyjaśnimy również, jak poszczególne oceny wpływają na dalsze możliwości edukacyjne ucznia oraz jakie są możliwości poprawiania ocen.
Artykuł ten jest skierowany zarówno do rodziców, którzy chcą lepiej wspierać swoje dzieci w nauce, jak i do samych uczniów, by mogli lepiej zrozumieć, co kryje się za liczbami w dzienniku. Poznaj najnowsze informacje i porady, które pomogą zarówno w codziennym funkcjonowaniu w szkole, jak i w długoterminowym planowaniu ścieżki edukacyjnej.
Jakie szkolne systemy oceniania wyróżniamy w Polsce?
W Polsce wyróżniamy trzy główne systemy oceniania, które mają zastosowanie na różnych etapach edukacyjnych: skala opisowa, procentowa oraz stopniowa.
W klasach 1-3 szkoły podstawowej stosuje się ocenianie opisowe, które pozwala nauczycielom w bardziej szczegółowy sposób wyrazić postępy ucznia, uwzględniając zarówno jego mocne strony, jak i obszary do poprawy.
Od 4 klasy szkoły podstawowej aż do zakończenia edukacji w szkole ponadpodstawowej uczniowie oceniani są w skali stopniowej, która obejmuje sześć stopni od 1 do 6, gdzie 1 oznacza ocenę niedostateczną, a 6 celującą. Skala procentowa jest natomiast wykorzystywana głównie podczas egzaminów, takich jak egzamin ósmoklasisty czy matura, gdzie wynik przedstawiany jest w postaci procentów, które odpowiadają konkretnej ocenie stopniowej.
Warto dodać, że w szkołach wyższych – na uczelniach i uniwersytetach obowiązuje inny system oceniania, gdzie skala mieści się w przedziale od 2 do 5, a minimalna ocena, która pozwala na zaliczenie przedmiotu, to 3 – ocena dostateczna.
Harmonogram oceniania w polskim systemie szkolnym dzieli się na trzy etapy: ocenianie cząstkowe, śródroczne (semestralne) oraz roczne. Ostateczna ocena śródroczna i roczna jest wynikiem klasyfikacji, czyli podsumowania osiągnięć ucznia w danym semestrze lub roku. Klasyfikacja ta decyduje również o tym, czy uczeń zostanie promowany do kolejnej klasy, jeśli uzyska pozytywne oceny z wystarczającej liczby przedmiotów na koniec roku szkolnego.
Jak wygląda skala ocen z zajęć edukacyjnych w szkole?
Skala ocen z zajęć edukacyjnych w polskich szkołach podstawowych i ponadpodstawowych (szkoły średnie: liceum, technikum) obejmuje następujące stopnie, stosowane do ocen rocznych, semestralnych oraz końcowych:
- stopień celujący – 6
- stopień bardzo dobry – 5
- stopień dobry – 4
- stopień dostateczny – 3
- stopień dopuszczający – 2
- stopień niedostateczny – 1
Oceny od 2 do 6 są uznawane za pozytywne, natomiast ocena 1 oznacza ocenę negatywną.
W codziennym ocenianiu większość szkół korzysta z sześciostopniowej skali, ale dopuszcza się również stosowanie dodatkowych oznaczeń, takich jak plusy (+) i minusy (-), które pozwalają na większą precyzję w ocenie. Niekiedy można spotkać się również z ocenami z dwoma minusami (tzw. „na szynach”), najczęściej w przypadku oceny dopuszczającej (2=), która pełni rolę nieformalnego stopnia zaliczającego.
Skala ocen w szkole podstawowej
W klasach I-III szkoły podstawowej stosuje się ocenianie opisowe, co oznacza, że nauczyciele nie przyznają tradycyjnych stopni, lecz szczegółowo opisują postępy ucznia. Dotyczy to zarówno oceny rocznej z zajęć edukacyjnych, jak i oceny zachowania.
Ocenianie opisowe pozwala na lepsze zrozumienie mocnych i słabszych stron dziecka, co jest szczególnie ważne w nauczaniu wczesnoszkolnym. Oprócz ocen opisowych, nauczyciele mogą korzystać z dodatkowych metod motywujących, takich jak literowe oceny (od A do D, zaczerpnięte z systemu amerykańskiego), kolorowe pieczątki czy naklejki, które nagradzają pozytywne zachowania i postępy w nauce.
Takie sposoby oceniania pozwalają na wprowadzenie elementu zabawy do procesu nauczania, co sprzyja zaangażowaniu uczniów. Natomiast od klasy IV w szkole podstawowej wprowadza się tradycyjną skalę ocen, od 1 (niedostateczny) do 6 (celujący).
Nauczyciele mogą również stosować ocenianie opisowe w wybranych przedmiotach lub zajęciach, jeśli statut szkoły na to pozwala. Dotyczy to zarówno ocen bieżących, jak i klasyfikacyjnych (śródrocznych i rocznych). Szczególną uwagę przy wystawianiu ocen z przedmiotów takich jak wychowanie fizyczne, czy przedmioty kreatywne jak technika, plastyka czy muzyka zwraca się na zaangażowanie ucznia i wysiłek wkładany w wykonywanie zadań, a nie wyłącznie na osiągnięte rezultaty.
Średnia ważona – jak ją obliczyć?
Średnia ważona ocen jest metodą, która pozwala na dokładniejsze uwzględnienie znaczenia poszczególnych ocen przy ustalaniu oceny końcowej. Każda ocena otrzymana przez ucznia ma przypisaną wagę, która odzwierciedla jej ważność.
Na przykład, oceny z ważniejszych sprawdzianów lub projektów mogą mieć wyższą wagę niż te uzyskane za krótkie kartkówki czy odpowiedzi ustne. Dzięki temu nawet jeśli uczeń otrzyma słabą ocenę z pojedynczej kartkówki (np. jedynkę lub dwójkę), to dobre wyniki z ważniejszych sprawdzianów (do których było więcej czasu na przygotowanie się) mogą podnieść jego ostateczną ocenę na koniec roku.
Przykładowo, jeśli uczeń zdobył dwie oceny: piątkę z ważnego sprawdzianu (waga 3) i trójkę z mniejszego zadania na lekcji (waga 1), to ich wpływ na średnią ważoną będzie różny.
W tym przypadku średnia ważona zostanie obliczona poprzez pomnożenie ocen przez ich wagi, a następnie podzielenie sumy przez łączną liczbę wag:
(5∗3+3∗1)/(3+1)=(15+3)/4=18/4=4,5
Ostateczna średnia wyniesie 4,5, co może skutkować oceną bardzo dobrą na koniec roku.
W wielu szkołach stosuje się z góry ustalone progi, które określają, jaka średnia ważona odpowiada danej ocenie. Standardowo przyjęło się uwzględniać następujące progi:
- Średnia ważona do 1,69 – ocena niedostateczna,
- Średnia ważona od 1,70 do 2,69 – ocena dopuszczająca,
- Średnia ważona od 2,70 do 3,69 – ocena dostateczna,
- Średnia ważona od 3,70 do 4,69 – ocena dobra,
- Średnia ważona od 4,70 do 5,30 – ocena bardzo dobra,
- Średnia ważona powyżej 5,31 – ocena celująca.
Warto zauważyć, że w szkołach podstawowych progi te mogą być nieco łagodniejsze. Na przykład, ocenę dobrą (4) można uzyskać już przy średniej 3,51, co sprzyja motywacji młodszych uczniów.
Dzięki tej złożonej metodzie obliczania ocen, system daje uczniom szansę na lepsze wyniki, jeśli wykazują się wysokim poziomem w ważniejszych zadaniach, a zdarzy im się pojedyncze niepowodzenie, na przykład, gdy uczeń ma gorszy dzień.
Czym jest skala procentowa w szkole i jak ją interpretować?
W polskim systemie edukacyjnym skala procentowa jest stosowana głównie podczas egzaminów zewnętrznych, takich jak egzamin ósmoklasisty i matura. Wyniki tych egzaminów są wyrażane w procentach, gdzie progiem zdawalności zazwyczaj jest 30%.
Skala procentowa znajduje również zastosowanie w codziennej ocenie uczniów, na przykład podczas sprawdzianów i kartkówek. W takich przypadkach nauczyciele przeliczają uzyskane punkty na procenty, a następnie zamieniają wynik na ocenę liczbową.
Przykładowo, jeśli uczeń zdobędzie 70% punktów z testu, otrzyma ocenę dobrą (4). Typowy system oceniania procentowego przedstawia się następująco:
- 100% – 86%: bardzo dobry (5),
- 85% – 70%: dobry (4),
- 69% – 55%: dostateczny (3),
- 54% – 40%: dopuszczający (2),
- 39% – 0%: niedostateczny (1).
Skala ta może różnić się w zależności od szkoły, jednak ogólne zasady są podobne. Dodatkowo, w przypadku pisemnych prac przekrojowych, które obejmują większe partie materiału, progi są nieco wyższe. Na przykład, ocena celująca (6) przyznawana jest za wynik powyżej 96%, a bardzo dobry (5) za wynik od 86% do 95%. Taka skala procentowa pozwala na precyzyjne odzwierciedlenie wiedzy ucznia, a także sprawia, że oceny są bardziej obiektywne.
Oceny z zachowania – jaka jest skala ocen z zachowania?
W polskim systemie edukacyjnym oceny z zachowania mają na celu ocenę postawy ucznia wobec zasad społecznych i etycznych, które obowiązują w szkole.
Skala ocen z zachowania jest oparta na przymiotnikach i nie powinna być utożsamiana z ocenami liczbowymi stosowanymi do oceniania wyników w nauce. Oceny z zachowania, od najwyższej do najniższej, są następujące:
- Wzorowe – Otrzymuje ją uczeń, który w pełni przestrzega zasad współżycia społecznego, aktywnie angażuje się w życie klasy i szkoły, jest szanowany przez rówieśników i nauczycieli oraz wykazuje wysoką kulturę osobistą. Jest to najwyższa ocena, przyznawana za nienaganne i godne naśladowania zachowanie.
- Bardzo dobre – Przyznawane uczniowi, który przestrzega norm etycznych i zasad społecznych, ale czasami może nie wykazywać się tak dużą aktywnością społeczną jak osoba z oceną wzorową. Niemniej jednak, zachowanie ucznia nie budzi żadnych zastrzeżeń.
- Dobre – Oznacza, że uczeń generalnie przestrzega zasad współżycia społecznego, jednak może zdarzyć się, że czasem nie w pełni stosuje się do przyjętych norm. Jego zachowanie jest na ogół akceptowane, ale może wymagać drobnej poprawy.
- Poprawne – Tę ocenę otrzymuje uczeń, który co prawda nie narusza zasad w sposób rażący, ale nie zawsze ich przestrzega. Zdarzają się incydenty, które wymagają interwencji pedagoga, jednak zachowanie ucznia jest nadal akceptowalne na minimalnym poziomie.
- Nieodpowiednie – Oznacza, że uczeń często narusza zasady współżycia społecznego, nie angażuje się w życie szkoły i nie wykazuje chęci poprawy swojego zachowania. Wymaga systematycznej pracy nad swoimi postawami.
- Naganne – To najniższa ocena, przyznawana uczniowi, którego zachowanie jest wysoce nieakceptowalne. Uczeń często łamie zasady, jest niekulturalny, nie współpracuje z rówieśnikami ani nauczycielami i wykazuje brak szacunku do norm etycznych.
Ocena z zachowania uwzględnia przestrzeganie przez ucznia norm społecznych, etycznych, zasad współpracy z rówieśnikami oraz nauczycielami. Jest to wskaźnik tego, jak uczeń funkcjonuje w szkolnej społeczności, jednak nie ma ona bezpośredniego wpływu na jego oceny z przedmiotów nauczania ani na promocję do następnej klasy.
Choć ocena ta bywa czasami kontrowersyjna, ponieważ różne strony mogą inaczej oceniać to samo zachowanie, jej celem jest pokazanie uczniowi, jakie kompetencje społeczne powinien rozwijać, aby lepiej funkcjonować w grupie i przestrzegać norm etycznych.
Jakie trzeba mieć oceny, żeby dostać się do następnej klasy?
Aby uczeń uzyskał promocję do następnej klasy, musi zdobyć co najmniej ocenę dopuszczającą (2) ze wszystkich obowiązkowych przedmiotów. W przypadku, gdy uczeń otrzyma ocenę niedostateczną (1), ma prawo zdawać egzamin poprawkowy, aby poprawić ocenę i uzyskać promocję. Egzaminu poprawkowego nie zdają jednak uczniowie klas końcowych, takich jak ósma klasa szkoły podstawowej czy ostatnia klasa szkoły średniej.
Jeśli uczeń nie zda egzaminu poprawkowego lub nie przystąpi do niego bez usprawiedliwienia, albo uzyska ocenę niedostateczną z więcej niż dwóch przedmiotów, nie zostaje promowany do kolejnej klasy i musi powtarzać rok.
Warto również zauważyć, że ocena niedostateczna z przedmiotów takich jak religia czy etyka nie wpływa na promocję do następnej klasy – te oceny są uwzględniane oddzielnie, zgodnie ze skalą obowiązującą w szkole.
Jak takie zestawienie ocen klasyfikacyjnych może wyglądać w praktyce?
- Uczeń, który uzyskał promocję:
- Matematyka: 3 (dostateczny)
- Język polski: 4 (dobry)
- Historia: 2 (dopuszczający)
- Język angielski: 5 (bardzo dobry)
- Fizyka: 2 (dopuszczający)
Ten uczeń otrzymał przynajmniej ocenę dopuszczającą (2) ze wszystkich przedmiotów, więc zostaje promowany do następnej klasy.
2. Uczeń, który nie uzyskał promocji:
- Matematyka: 2 (dopuszczający)
- Język polski: 1 (niedostateczny)
- Historia: 1 (niedostateczny)
- Język angielski: 1 (niedostateczny)
- Fizyka: 1 (dostateczny)
Ten uczeń otrzymał cztery oceny niedostateczne (z historii, języka polskiego, języka angielskiego i. fizyki). Nawet jeśli zda egzamin poprawkowy z jednego z tych przedmiotów, to nie uzyska promocji, ponieważ nie można mieć więcej niż dwóch ocen niedostatecznych, aby być promowanym do następnej klasy.
Jak rozmawiać z dzieckiem o ocenach?
Rozmowa z dzieckiem o ocenach powinna przede wszystkim skupiać się na wsparciu i konstruktywnym podejściu, a nie na krytykowaniu wyników. Bardzo ważne jest kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki, który pomoże mu utrzymać motywację i chęć do rozwoju.
Zamiast koncentrować się wyłącznie na tym, czy oceny są dobre, czy złe, warto razem z dzieckiem zastanowić się, co może zrobić, aby poprawić swoje wyniki. Takie podejście buduje u dziecka poczucie odpowiedzialności i samodzielności w nauce.
Dobrym przykładem jest wspólne planowanie nauki oraz wspieranie dziecka w odkrywaniu jego zainteresowań i pasji, co naturalnie podtrzymuje ciekawość świata. Regularna nauka i dążenie do samodyscypliny przyniosą lepsze rezultaty, jeśli dziecko widzi w rodzicu przykład osoby zaangażowanej i zorganizowanej.
Zamiast karcić za złe oceny, warto skupić się na rozmowie o tym, jakie trudności dziecko napotkało i jak można je wspólnie przezwyciężyć. Taka postawa nie tylko zwiększy szansę na poprawę ocen, ale również wzmocni relację rodzic-dziecko i pomoże budować zaufanie oraz otwartość na współpracę.
W Novakid oceny nie mają aż tak dużego znaczenia, jak w przypadku tradycyjnych lekcji angielskiego w szkole. Dzięki metodzie grywalizacji oraz nauce online, która odbywa się na interaktywnej platformie, dzieci uczą się angielskiego w całkowicie bezstresowy sposób.
Na platformie Novakid nie brakuje ciekawych ćwiczeń, piosenek, rymowanek oraz bezpośredniego kontaktu z nauczycielem native speakerem. To sprawia, że nauka języka angielskiego online z Novakid staje się wyjątkową przygodą, w której uczniowie chętnie uczestniczą. Nowe słówka i gramatyka przyswajane są w naturalny sposób, a uczniowie szybciej zapamiętują nowy materiał.
Przekonajcie się, jak skuteczne są lekcje angielskiego w Novakid i przetestujcie już dziś program angielski od podstaw. Pierwsza lekcja jest bezpłatna!
Czy artykuł był pomocny?
