7 min Religia w szkole – jak wygląda nauka religii w roku szkolnym 2024/2025?
Nauczanie religii w polskich szkołach ma długą i burzliwą historię. Mimo wielu zawirowań, także tych związanych z trudnymi okresami historycznymi, takimi jak rozbiory czy czasy PRL, religia zawsze miała swoje miejsce w edukacji, choć nie zawsze w formalnych ramach szkolnych.
Największą zmianę przyniósł rok 1990, kiedy religia ponownie wróciła do polskich szkół po ponad 30-letniej przerwie. Od tego momentu, przedmiot ten na stałe wpisał się w harmonogram zajęć, stając się jednym z najczęściej wybieranych zajęć dodatkowych.
W roku szkolnym 2024/2025 temat nauczania religii ponownie wzbudza zainteresowanie i rodzi pytania wśród rodziców. Czy nadal jest to przedmiot obowiązkowy? Jakie alternatywy mają uczniowie, którzy nie chcą brać udziału w zajęciach religii?
Dowiedz się, w jaki sposób szkoły dostosowują się do zmieniających się potrzeb młodzieży i ich rodzin. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, jak wygląda nauka religii w aktualnym roku szkolnym oraz jakie zmiany, wyzwania i możliwości stoją przed uczniami, rodzicami i nauczycielami.
Jak wygląda nauczanie religii w polskich szkołach w 2024 roku?
Obowiązującą podstawą prawną do organizowania nauki religii w publicznych szkołach w Polsce jest Konstytucja RP, która w art. 48 zapewnia rodzicom prawo do wychowania swoich dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Oznacza to, że religia w szkołach jest dostępna dla tych, którzy chcą, ale jej udział nie jest narzucany.
Ponadto art. 53 gwarantuje wolność wyboru w kwestiach religijnych, co obejmuje nie tylko możliwość uczestniczenia w lekcjach religii, ale także rezygnację z nich lub wybór innej ścieżki, jak etyka. Obowiązek organizacji lekcji religii spoczywa na dyrektorach szkół. Jeżeli co najmniej siedmiu uczniów wyrazi chęć uczestnictwa w zajęciach z religii, szkoła jest zobowiązana je zorganizować.
Źródło tych informacji można łatwo znaleźć, wpisując w wyszukiwarce hasło: rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania kształcenia, w szczególności szukając informacji dotyczących sposobu organizowania nauki religii.
W przypadku mniejszych grup możliwe jest utworzenie międzyklasowych lub międzyszkolnych zespołów specjalnych. Co ważne, przepisy te obowiązują nie tylko w przypadku religii katolickiej, ale także innych wyznań, takich jak prawosławie, islam czy judaizm, jeśli w danej szkole są uczniowie reprezentujący te religie.
Nauczyciele religii zatrudniani są na takich samych zasadach jak inni pedagodzy, choć obowiązują ich dodatkowe wymagania. Muszą posiadać skierowanie wystawione przez biskupa diecezjalnego, a także ukończyć odpowiednie studia teologiczne z przygotowaniem pedagogicznym. Co ciekawe, zasady ich kwalifikacji nie są regulowane bezpośrednio przez ustawę o systemie oświaty, lecz przez porozumienia między rządem a Kościołem.
Nauka religii odbywa się zazwyczaj w wymiarze dwóch godzin tygodniowo, a w przedszkolach zajęcia te dostosowane są do wieku dzieci – od 15 minut dla najmłodszych, do pół godziny dla starszych przedszkolaków.
Jak wygląda wystawianie ocen z religii?
Oceny z religii przyznawane są na podstawie zaangażowania ucznia w zajęcia, wiedzy religijnej oraz udziału w dyskusjach i zadaniach. Co ważne, ocena z religii nie wlicza się do średniej ocen, co oznacza, że brak oceny z tego przedmiotu nie ma wpływu na ogólny wynik ucznia. Jeśli dziecko nie uczęszcza na lekcje religii, po prostu nie otrzymuje oceny z tego przedmiotu, a jego świadectwo pozostaje w tej kolumnie puste, co nie ma żadnego wpływu na pozostałe wyniki w nauce ani promocję do kolejnej klasy.
Czy religia w szkołach jest obowiązkowa?
Religia w polskich szkołach nie jest przedmiotem obowiązkowym. Uczestnictwo w lekcjach religii zależy od decyzji rodziców lub pełnoletnich uczniów, którzy wyrażają swoją wolę poprzez pisemne oświadczenie. Co ważne, to oświadczenie nie musi być składane co roku – wystarczy raz, chyba że rodzice lub uczniowie zdecydują się na jego zmianę w kolejnych latach.
Alternatywą dla lekcji religii jest etyka, a rodzice lub uczniowie pełnoletni mogą także zrezygnować z obu przedmiotów. Religia, podobnie jak etyka, pozostaje przedmiotem fakultatywnym, który staje się obowiązkowy jedynie na życzenie rodziców lub pełnoletnich uczniów.
Dla uczniów, którzy nie biorą udziału w lekcjach religii, szkoły zapewniają alternatywne formy opieki, na przykład świetlicę, gdzie uczniowie mogą spędzać czas podczas trwania zajęć religijnych. To rozwiązanie daje dzieciom i rodzicom pewną swobodę w kwestii wyboru wychowania religijnego, a jednocześnie zapewnia, że żaden uczeń nie zostaje pozostawiony bez opieki podczas zajęć.
Jak wypisać dziecko z lekcji religii?
Aby „wypisać” dziecko z lekcji religii, rodzic lub pełnoletni uczeń musi złożyć pisemną deklarację o zmianie wcześniejszej decyzji dotyczącej uczestnictwa w tych zajęciach.
W praktyce nie ma potrzeby wypisywania dziecka, ponieważ udział w lekcjach religii jest dobrowolny i wymaga wyłącznie pozytywnej deklaracji o chęci uczestnictwa. Jeśli dziecko było już zapisane na religię, a rodzic lub uczeń chcą zmienić tę decyzję, wówczas wystarczy złożyć odpowiednie oświadczenie o rezygnacji.
Jakie są konsekwencje wypisania ucznia z lekcji religii?
Decyzja o nieuczestniczeniu w lekcjach religii niesie ze sobą pewne konsekwencje organizacyjne, choć dla wielu rodzin jest to oczywisty wybór, zwłaszcza jeśli są niewierzące lub wyznają inną religię. Religia w polskich szkołach koncentruje się głównie na katolickiej wierze, więc dla dzieci z rodzin, które nie identyfikują się z tą tradycją, zajęcia te mogą nie być istotne.
Jedną z praktycznych konsekwencji jest konieczność organizacji alternatywnych zajęć dla uczniów, którzy nie uczęszczają na religię. Często dzieci te spędzają czas w świetlicy szkolnej, co może być dla nich mało wygodne, zwłaszcza gdy lekcje religii znajdują się w środku planu lekcji. W efekcie uczniowie muszą przerwać normalny tok zajęć, co może wpływać na ich koncentrację w ciągu dnia.
Niektórzy rodzice zauważają, że dzieci, które nie są zapisane na religię, mają odnotowywane w systemie e-dziennika nieobecność na lekcji, mimo że spędzają ten czas pod opieką innego nauczyciela. Inni rodzice skarżą się na to, że dzieciom wpisywane są nieobecności lub zwolnienia, co może prowadzić do nieporozumień, zwłaszcza gdy religia znajduje się w środku dnia.
Warto też pamiętać o tym, że dziecko, które nie uczęszcza na religię, może nie mieć możliwości poznania zasad dominującej w Polsce katolickiej tradycji religijnej, co dla niektórych rodzin może być istotnym elementem edukacji kulturowej. Jednak dla rodzin niewierzących lub wyznających inną religię, ta decyzja jest zazwyczaj zrozumiała i naturalna, jako że przedmiot ten nie odzwierciedla ich systemu wartości ani przekonań.
Czy jeśli dziecko nie chodzi na religię, to musi chodzić na etykę?
Nie, dziecko, które nie uczęszcza na religię, nie jest zobowiązane do chodzenia na lekcje etyki. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w Polsce, rodzice lub pełnoletni uczniowie mogą zdecydować, że nie będą uczestniczyć w żadnym z tych przedmiotów.
Choć na początku 2023 roku minister edukacji zapowiedział wprowadzenie obowiązku wyboru między religią a etyką, projekt ten został odłożony na później. W związku z tym uczniowie mają nadal pełną swobodę w tej kwestii i nie muszą wybierać ani religii, ani etyki.
Jak wygląda nauczanie religii w różnych krajach Europy?
Nauczanie religii w Europie przybiera różne formy, od obowiązkowych zajęć po dobrowolne uczestnictwo, w zależności od kraju i jego tradycji religijnych. W 23 krajach Unii Europejskiej religia jest częścią szkolnego programu nauczania, choć w każdym kraju wygląda to nieco inaczej. W takich krajach jak Austria, Finlandia, Malta czy większość regionów Niemiec, lekcje religii są obowiązkowe, jednak rodzice mogą zwolnić swoje dzieci z tego przedmiotu, jeśli wyrażą sprzeciw. Wyjątek stanowią Grecja i Cypr, gdzie uczniowie wyznania prawosławnego mają obowiązek uczestniczenia w katechizacji szkolnej.
Ciekawostką jest to, że w Danii religia, a konkretnie nauczanie o chrześcijaństwie, jest obowiązkowa, ale uczniowie mogą zostać zwolnieni z zajęć na życzenie rodziców. Z kolei w Szwecji, mimo że religia jest częścią programu, nauczanie skupia się głównie na różnych światowych religiach i wartościach etycznych, co ma na celu rozwijanie tolerancji i zrozumienia dla różnych tradycji. W Niemczech lekcje religii są obowiązkowe, ale wybór między różnymi wyznaniami zależy od landu – w niektórych regionach można wybrać naukę etyki zamiast religii. W każdym z tych krajów lekcje religii finansowane są z budżetu państwowego lub lokalnego, a nauczyciele religii są zatrudniani na takich samych warunkach jak pozostali pedagodzy.
A Ty posyłasz dziecko na lekcje religii, czy organizujesz mu ten czas inaczej?
