Raise i rise – jak je rozróżniać?

Zacznijmy od „raise”. To słowo tłumaczyć można po polsku jako „podnosić coś” albo „zwiększać coś”. W języku angielskim jest ono używane, gdy ktoś coś robi z jakimś przedmiotem albo działaniem – podnosi rękę, zwiększa pensję, wychowuje dzieci albo zbiera pieniądze na jakiś cel.

1. Podnoszenie czegoś

• „Raise your hand if you know the answer!”
  (Podnieś rękę, jeśli znasz odpowiedź!)
• „They raised the flag during the ceremony.”
  (Podnieśli flagę podczas ceremonii.)
• „He raised his glass to toast his friends.”
  (Podniósł kieliszek, aby wznieść toast za przyjaciół.)

2. Zwiększanie liczby lub wartości

• „The company raised salaries this year.”
  (Firma zwiększyła wynagrodzenia w tym roku.)
• „She raised her bid in the auction.”
  (Podniosła swoją ofertę na aukcji.)
• „We need to raise the speed limit on this road.”
  (Musimy podnieść limit prędkości na tej drodze.)

3. Zbieranie funduszy
„Raise” bardzo często oznacza również zbieranie pieniędzy na jakiś cel:

• „We raised money for the animal shelter.”
  (Zebraliśmy pieniądze dla schroniska dla zwierząt.)
• „They’re raising funds for a new school building.”
  (Zbierają środki na nowy budynek szkoły.)
• „Can you help us raise donations for the local hospital?”
  (Czy możesz pomóc nam zebrać datki dla lokalnego szpitala?)

4. Wychowywanie dzieci
Jeśli mówimy o wychowywaniu dzieci, „raise” również się przydaje:

• „She raised her three children alone.”
  (Wychowała troje dzieci sama.)
• „They were raised to respect their elders.”
  (Zostali wychowani w szacunku do starszych.)
• „Raising children requires patience and love.”
  (Wychowywanie dzieci wymaga cierpliwości i miłości.)

„Rise” to trochę inna historia. Nie potrzebuje ono dopełnienia, bo mówimy o czymś, co dzieje się samo. Słońce wschodzi, dym unosi się, poziom wody rośnie – i nikt nie musi go podnosić, bo to dzieje się naturalnie.

1. Unoszenie się

• „The sun rises every morning.”
  (Słońce wschodzi każdego ranka.)
• „The smoke rose from the chimney.”
  (Dym unosił się z komina.)
• „The balloon rose into the air.”
  (Balon uniósł się w powietrze.)

2. Wzrost wartości, liczby lub poziomu
Słownik angielsko-polski mówi, że „rise” po polsku oznacza także naturalny wzrost, np. cen, poziomu wody czy popularności:

• „Prices are rising due to inflation.”
  (Ceny rosną z powodu inflacji.)
• „The river rose after heavy rainfall.”
  (Rzeka wezbrała po obfitych opadach deszczu.)
• „There has been a huge rise in traffic to this server.”
  (Nastąpił ogromny wzrost ruchu na tym serwerze.)

3. Wschodzenie (np. ciał niebieskich)

• „The moon rises in the evening.”
  (Księżyc wschodzi wieczorem.)
• „The sun rises earlier in the summer.”
  (Latem słońce wschodzi wcześniej.)

4. Powstanie z pozycji siedzącej/leżącej

• „He rose from his chair and left the room.”
  (Wstał z krzesła i wyszedł z pokoju.)
• „She rose early to prepare for the trip.”
  (Wstała wcześnie, aby przygotować się na podróż.)

Rozróżnienie między „raise” i „rise” to nie tylko kwestia znaczenia, ale również różnic gramatycznych. W tej sekcji dokładnie wyjaśnimy ich formy, sposób użycia i pomożemy Ci unikać najczęstszych błędów.

1. „Raise” jako czasownik regularny

„Raise” to czasownik przechodni (transitive verb). Oznacza to, że zawsze wymaga dopełnienia, czyli jakiegoś obiektu, na którym wykonuje się daną czynność. Możesz podnieść coś, zwiększyć coś lub zebrać coś, ale to działanie wymaga „obiektu”.

Odmiana raise wygląda tak:

• Bezokolicznik: raise
• Czas przeszły: raised
• Imiesłów bierny: raised

Przykłady:

• „They would raise the flag during the ceremony” (Oni podnieśliby flagę podczas ceremonii.)
• „She raised her voice, come what may, to get everyone’s attention.” (Podniosła głos, bez względu na wszystko, aby przyciągnąć uwagę wszystkich.)
• „We raised enough money to support the charity.” (Zebraliśmy wystarczająco dużo pieniędzy, aby wesprzeć organizację charytatywną.)

Uwaga: „Raise” w każdej formie zachowuje regularną odmianę, dlatego nawet w czasie przeszłym dodajemy po prostu końcówkę „-ed”.

2. „Rise” jako czasownik nieregularny

„Rise” to czasownik nieprzechodni (intransitive verb). Oznacza to, że nie wymaga dopełnienia – akcja zachodzi sama. Coś rośnie, wschodzi lub się unosi bez pomocy kogoś lub czegoś z zewnątrz.

Formy:

• Bezokolicznik: rise
• Czas przeszły: rose
• Imiesłów bierny: risen

Przykłady:

• „The sun rose over the mountains.” (Słońce wzeszło nad górami.)
• „Temperatures have risen significantly this month.” (Temperatury znacząco wzrosły w tym miesiącu.)
• „Smoke rose from the chimney.” (Dym unosił się z komina.)

Uwaga: „Rise” to czasownik nieregularny, więc jego odmiana zmienia się w sposób niestandardowy – czas przeszły to „rose”, a imiesłów bierny to „risen”.

A) Mylenie zastosowania

Nie można używać „rise” z obiektem, bo to czasownik nieprzechodni.

• ❌ „She rose her hand.”
• ✅ „She raised her hand.” (Podniosła rękę.)

B) Błędy w formach czasowników:

Pamiętaj, że „raise” jest regularne, a „rise” nieregularne.

• ❌ „The temperature has rised.”
• ✅ „The temperature has risen.” (Temperatura wzrosła.)

C) Mylenie znaczeń w codziennych sytuacjach:

• ❌ „Can you rise the volume?”
• ✅ „Can you raise the volume?” (Możesz pogłośnić?)

„Raise” i „rise” są często wykorzystywane również w idiomach. Poniżej znajdziesz kilka najpopularniejszych przykładów. 

1. Idiomy z „raise”

A) Raise the bar (Podnieść poprzeczkę)

Oznacza stawianie wyższych wymagań lub oczekiwań.

• „The new CEO has raised the bar for performance.” (Nowy dyrektor podniósł poprzeczkę wydajności.)
• „Her achievements have raised the bar for other students.” (Jej osiągnięcia podniosły poprzeczkę dla innych uczniów.)
• „This movie really raises the bar for action films.” (Ten film naprawdę podnosi poprzeczkę dla kina akcji.)

B) Raise eyebrows (Wzbudzać zdziwienie)

Używane, gdy coś wydaje się zaskakujące lub nietypowe.

• „Her decision to quit her job raised a few eyebrows.” (Jej decyzja o odejściu z pracy wzbudziła zdziwienie.)
• „The company’s new policy is raising eyebrows among employees.” (Nowa polityka firmy budzi zdziwienie wśród pracowników.)
• „His strange behavior has raised more than a few eyebrows.” (Jego dziwne zachowanie wzbudziło niemałe zdziwienie.)

C) Raise hell (Robić awanturę)

Oznacza wyrażanie gniewu lub niezadowolenia w głośny sposób.

• „The protesters raised hell about the new law.” (Protestujący zrobili awanturę na temat nowego prawa.)
• „If they cut my salary, I’ll raise hell.” (Jeśli obetną mi pensję, zrobię awanturę.)
• „The kids raised hell when they found out the party was canceled.” (Dzieci narobiły hałasu, gdy dowiedziały się, że impreza została odwołana.)

2. Idiomy z „rise”

A) Rise and shine (Wstań i bądź gotowy!)

Popularny zwrot zachęcający kogoś do szybkiego wstania z łóżka.

• „It’s time to rise and shine – we have a big day ahead!” (Czas wstawać – czeka nas wielki dzień!)
• „Rise and shine! The bus leaves in an hour.” (Wstawać! Autobus odjeżdża za godzinę.)
• „Rise and shine, sleepyhead!” (Wstawaj, śpiochu!)

B) Rise from the ashes (Powstać z popiołów)

Odnosi się do odbudowy lub powrotu po trudnym czasie.

• „After losing everything, he rose from the ashes to rebuild his life.” (Po stracie wszystkiego, powstał z popiołów i odbudował swoje życie.)
• „The city rose from the ashes after the war.” (Miasto powstało z popiołów po wojnie.)
• „Their company rose from the ashes of bankruptcy.” (Ich firma powstała z popiołów bankructwa.)

C) A rising tide lifts all boats (Ogólny wzrost pomaga wszystkim.)

Używane w kontekście, gdy sukces lub poprawa jednej rzeczy przynosi korzyść wszystkim.

• „When the economy improves, everyone benefits – a rising tide lifts all boats.” (Gdy gospodarka się poprawia, wszyscy na tym korzystają – ogólny wzrost pomaga wszystkim.)
• „We need to focus on long-term strategies, as a rising tide lifts all boats.” (Musimy skupić się na strategiach długoterminowych, ponieważ ogólny wzrost przynosi korzyści wszystkim.)

Język angielski to klucz do lepszej przyszłości Twojego dziecka – zarówno w edukacji, jak i w późniejszej karierze zawodowej. Novakid to platforma, która wyróżnia się nowoczesnym podejściem do nauki języka. Zajęcia są prowadzone przez wykwalifikowanych nauczycieli w formie indywidualnych lekcji online, które dostosowujemy do poziomu i potrzeb każdego dziecka.

Oto, co zyska Twoje dziecko dzięki lekcjom w Novakid:

• Komunikatywność od pierwszych zajęć – stawiamy na praktyczne umiejętności, dzięki czemu Twoje dziecko szybko zacznie mówić po angielsku.
• Zajęcia pełne zabawy – interaktywna forma nauki sprawia, że dziecko nie tylko się uczy, ale także świetnie się bawi.
• Indywidualne podejście – lekcje są dopasowane do tempa i preferencji Twojego dziecka.
• Elastyczność – możesz dopasować terminy zajęć do planu dnia całej rodziny.
• Certyfikowani nauczyciele – lekcje prowadzą doświadczeni native speakerzy, którzy w pełni angażują się w rozwój Twojego dziecka.

Nie czekaj – zapisz swoje dziecko na zajęcia już dziś i przetestuj nas podczas darmowej lekcji próbnej! 

Zadanie 1: Wybór poprawnej formy czasownika

Wybierz właściwy czasownik: „raise” lub „rise”.

1. The company decided to ___ salaries this year.
2. Temperatures ___ significantly during the heatwave.
3. They ___ their hands to ask a question.
4. Smoke ___ from the burning building.
5. Can you ___ your voice? I can’t hear you!