Jak pomóc dziecku z trudnościami w nauce? Praktyczne strategie dla rodziców

Różne trudności w życiu codziennym mogą wpływać na poziom dostosowania dziecka do obowiązków szkolnych i na ogólne nastawienie do nauki. Dlatego ważne jest, aby nauczyciele i rodzice byli świadomi tych wyzwań i byli gotowi pomóc dziecku w radzeniu sobie z nimi. Którego rodzaju trudności są najczęstsze u dzieci? 

• Nowe otoczenie i nieznajomość nauczycieli i rówieśników. Dzieci, zwłaszcza podczas zmiany szkoły, muszą przystosować się do nowego otoczenia, nowej klasy, korytarzy szkolnych oraz nieznajomych osób w szkole i klasie, co może być trudne dla niektórych z nich. Nie każde dziecko ma temperament ekstrawertyka, a niektóre bardziej nieśmiałe dzieci potrzebują więcej czasu na integrację z rówieśnikami. 
• Brak motywacji do nauki. Część uczniów może nie być wystarczająco zmotywowana do nauki, co może prowadzić do problemów z przyswajaniem wiedzy i realizacją zadań. Niezmotywowane do nauki dziecko będzie odkładało obowiązki szkolne na dalszy plan, dlatego, aby nie pojawiły się zaległości, rodzice powinni bliżej przyglądać się i wspierać dziecko podczas nauki. 
• Brak umiejętności organizacyjnych. Niektórzy uczniowie mogą mieć trudności z organizacją swojego czasu i zadań, co może wpływać na ich osiągnięcia w szkole. Planowanie dnia i tygodnia nie jest łatwą umiejętnością. Jednak mądrego zarządzania czasem można się nauczyć, dlatego już teraz pomóż swojemu dziecku!
• Trudności emocjonalne i społeczne. Dzieci, które mają trudności w wyrażaniu swoich potrzeb, nazywaniu swoich emocji i wyrażaniu ich w sposób zrozumiały dla innych, a dodatkowo mają trudność w inicjowaniu i podtrzymywaniu relacji społecznych, mogą mieć większe problemy, aby szybciej się zaaklimatyzować w grupie i odnaleźć w zasadach szkolnych. Pamiętaj, by na każdym możliwym etapie rozmawiać z dzieckiem o emocjach i uczyć je umiejętności potrzebnych do nawiązywania relacji.
• Brak zainteresowania niektórymi szkolnymi przedmiotami. Niektóre dzieci mogą nie czuć zainteresowania wybranymi przedmiotami szkolnymi, co może wpływać na ogólne zaangażowanie do nauki i osiąganie pozytywnych wyników. Często nie lubimy uczyć się przedmiotu, który sprawia nam trudność. Warto jednak sprawdzić, jakie jest podłoże „nielubienia nauki” przez dziecko. Może to być zwykły brak zainteresowania, brak sympatii do nauczyciela danego przedmiotu, a czasami podłoże jest głębsze i należy udać się z dzieckiem po pomoc do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Zawsze dobrze jest najpierw porozmawiać z dzieckiem i nauczycielem oraz szerzej przyjrzeć się czynnikom, które wpływają na problemy dziecka w szkole. 
• Trudności w relacjach rówieśniczych lub z nauczycielami. Bywa, że przyczyną szkolnych niepowodzeń dziecka są konflikty z konkretnym nauczycielem lub rówieśnikami. Zła relacja z osobami, z którymi dziecko na co dzień przebywa w szkole, może wpłynąć negatywnie na naukę i ogólne doświadczenia szkolne. Rozmawiaj z dzieckiem o tym, co dzieje się na lekcjach i przerwach, a gdy widzisz taką potrzebę, porozmawiaj też z wychowawcą pociechy.
• Przytłoczenie nadmierną ilością szkolnych obowiązków. Niektóre dzieci mogą odczuwać stres lub przytłoczenie z powodu nadmiernych wymagań szkolnych i obowiązków. Dzieci, które mają za dużo zajęć dodatkowych lub rodzice wymagają od nich dobrych ocen ze wszystkich przedmiotów, często czują zbyt dużą presję, nie mają czasu na odpoczynek i przez to zniechęcają się do dalszej nauki.
• Trudne wydarzenia z życia dziecka lub stresujące sytuacje w domu. Bardzo często mają wpływ na adaptację dziecka w szkole. Sytuacje takie jak rozwód lub separacja rodziców, śmierć bliskiej osoby, choroba w rodzinie lub przemoc, mają ogromny wpływ na to jak czuje się dziecko, jaka jest jego samoocena i jak radzi sobie w szkole. 
• Zaburzenia rozwojowe. Zaburzenia rozwojowe takie jak: dysleksja, dysgrafia, ADHD, spektrum autyzmu, trudności z przetwarzaniem słuchowym, czy problemy ze wzrokiem, mogą mieć ogromny wpływ na to, jak dziecko poradzi sobie z wyzwaniami szkolnymi. Pamiętajmy, że są one niezależne od woli dziecka i (szczególnie w młodszym wieku szkolnym) mają mały wpływ na modyfikację zachowania. Kluczowe jest tu wsparcie rodziców i nauczycieli pracujących z dzieckiem. Jeśli niepokoją Cię trudności zdrowotne, rozwojowe czy edukacyjne dziecka, skonsultuj je z lekarzem oraz specjalistami np. z poradni psychologiczno-pedagogicznej

Zdaniem psycholożek Karoliny Piaskowskiej i Agaty Goźlińskiej, przyczyn niepowodzeń szkolnych czy trudności w nauce u dzieci może być bardzo wiele. Rozpoczynając od czynników osobowych, genetycznych czy zdrowotnych, po czynniki środowiskowe, takie jak rodzina, szkoła, czy rówieśnicy.

Zastanawiając się nad tym, dlaczego jedni uczą się szybko i skutecznie, a dla innych jest to sport ekstremalny, należy szczególnie zwrócić uwagę na zdolności poznawcze. To takie zdolności, które odpowiadają m.in. za szybkość zapamiętywania, koncentrację uwagi, myślenie logiczne, rozumienie abstrakcyjnych pojęć, zakres wiedzy ogólnej, rozumienie werbalne, zdolność do spostrzegania i analizowania form. Samopoczucie, aktualny stan emocjonalny, ocena własnych możliwości, poczucie sprawstwa – to kolejne elementy, które mogą determinować czy dziecko osiągnie sukces edukacyjny. 

Chcąc stworzyć dziecku najlepsze warunki do nauki i rozwoju, warto zastanowić się, jaki styl uczenia się reprezentuje nasze dziecko. Jeżeli jeszcze nie słyszałeś o doborze odpowiednich metod nauczania do różnych stylów uczenia, to zacznij od wypełnienia specjalnego testu, opracowanego przez Adrienne Landry – specjalistkę ds. treści edukacyjnych w szkole języka angielskiego Novakid. Badania pokazują, że dostosowanie rodzaju nauczania do stylu uczenia się dziecka jest kluczowe w zapewnieniu efektywności całego procesu edukacji.

Wyróżniamy cztery główne style uczenia się: wzrokowiec, słuchowiec, kinestetyk oraz dotykowiec.

• Wzrokowcy preferują wizualne metody uczenia się, takie jak bogate ilustracje, schematy, mapy myśli, prezentacje multimedialne i filmy edukacyjne. Przykładowo, nauczyciel może wykorzystać te metody podczas prezentacji nowego materiału lub proponować zadania, w których uczniowie muszą analizować i interpretować ilustracje lub diagramy.
• Słuchowcy preferują metody oparte na słuchu, takie jak nagrania audio, lekcje audio-wizualne, rozmowy i dyskusje. Przykładowo, nauczyciel może wykorzystać te metody podczas czytania tekstu na głos, prezentacji wykładu lub zachęcania do prowadzenia rozmów i dyskusji w grupie.
• Kinestetycy preferują aktywne metody uczenia się, takie jak praktyczne ćwiczenia, symulacje, gry i projekty. Przykładowo, nauczyciel może wykorzystać te metody podczas prowadzenia zajęć w terenie, w których uczniowie mają okazję praktycznie zastosować zdobytą wiedzę.
• Dotykowcy preferują uczenie się poprzez dotyk i doświadczanie, np. w formie eksperymentów, modeli 3D i zestawów do budowania konstrukcji. Przykładowo, nauczyciel może wykorzystać te metody podczas zajęć w pracowniach naukowych, gdzie uczniowie mają okazję praktycznie zobaczyć i zrozumieć zjawiska, których dotyczy materiał. 

Dobry nauczyciel (i rodzic!) powinien dostosować swoje metody nauczania do stylu uczenia się danego ucznia, aby zapewnić mu jak największą skuteczność przyswajania nowych informacji. Co więcej, najnowsze badania naukowców wskazują, że mózg uczy się polisensorycznie, czyli poprzez wykorzystanie wszystkich zmysłów. Wszystko po to, aby uczeń miał szansę na maksymalne wykorzystanie swojego potencjału i zdobycie wiedzy w sposób, który jest dla niego najbardziej naturalny i efektywny. 

1. Zadbaj o środowisko wspierające w rozwoju. Często rozmawiaj z dzieckiem na różne tematy (nawet te trudne), podsuwaj mu interesujące materiały dodatkowe na temat samorozwoju i opowiadaj o ciekawych sylwetkach ludzi sukcesu. Staraj się wytłumaczyć dziecku, że kluczowym elementem w osiągnięciu celu jest motywacja, wytrwałość i systematyczna praca.
   
2. Naucz dziecko, czym jest motywacja. Wspólnie z dzieckiem stwórz listę celów, które pociecha chce osiągnąć w nauce i razem spróbujcie wskazać, jakie korzyści wynikną z realizacji kolejnych punktów. Staraj się realizować małe, mierzalne cele, metodą step by step. Bądź dla dziecka dobrym przykładem i pokazuj, jaka jest Twoja motywacja do różnych rzeczy i jak krok po kroku realizujesz swoje cele. We wspólnej motywacji warto przede wszystkim podążać za dzieckiem, za jego celami i pragnieniami, połączonymi z wymaganiami szkolnymi.
   
3. Zachęcaj do komunikowania swoich potrzeb i mówienia o niepowodzeniach. Rozmawiaj z dzieckiem i staraj się uczestniczyć w jego życiu. Rozmawiajcie zarówno na tematy szkolne, jak i o postępach w nauce oraz o ewentualnych trudnościach, czy tematach zgodnych z zainteresowaniami dziecka. Jeśli dziecko będzie otwarte na rozmowy z Tobą na każdy temat, to chętniej również Ci powie o swoich trudnościach i niepowodzeniach.
4. Wytłumacz, dlaczego najlepiej uczy się ten, kto popełnia błędy i wyciąga z tych doświadczeń wnioski. Zachęcaj dziecko do analizy swoich błędów i do szukania sposobów na ich naprawienie, np. poprzez dodatkowe ćwiczenia. Bądź dla dziecka dobrym przykładem i przyznawaj się do swoich błędów i tłumacz dziecku, czego Cię one nauczyły na przyszłość. Pamiętaj także, że dzieci, które unikają popełniania błędów, nie podejmują aktywności, ich problemy się nawarstwiają i powodują w konsekwencji większe niepowodzenia szkolne. 
5. Wspólnie z dzieckiem pokonuj trudności. Wspieraj dziecko w procesie nauki, towarzysz mu podczas rozwiązywania trudności, podpowiadaj lub podsuwaj dodatkowe materiały. Pamiętaj jednak by niczego nie robić w pełni za dziecko. Najważniejsze, aby dziecko miało przekonanie o swojej sprawczości i swoim wpływie na własną edukację i dalsze dorosłe życie.
   
6. Zadbaj, aby samoocena dziecka była adekwatna i udzielaj emocjonalnego wsparcia. Na poziom dziecięcej samooceny wpływa wiedza o swoich mocnych stronach, umiejętność rozwiązywania problemów i dotychczasowe doświadczenia. Podkreślaj sprawczości swojego dziecka i jego zaangażowanie w osiąganie sukcesów. Gdy dziecko napotyka trudności, okaż wsparcie i wspólnie postarajcie się poszukać rozwiązania problemu. 

Wykorzystuj technologię do nauki. Znajdź dla dziecka odpowiednie aplikacje lub gry edukacyjne, które będą mu pomagać w nauce, a także umożliwiają mu rozrywkę i zwiększą motywację do nauki. Np. dzięki technologii dzieci mogą się uczyć angielskiego online na interaktywnej platformie pełnej gier i zabaw. Sprawdź, jak to działa w Novakid.

Dobrze rodzicu, zauważyłeś, że dziecko zaczyna mieć złe oceny i nie przyswaja informacji przekazywanych na zajęciach. Jak zatem najlepiej poradzić sobie z przepracowaniem tego problemu? Psycholożki Karolina Piaskowska and Agata Goźlińska radzą:

„Wszystko zależy od tego, w jakim wieku jest dziecko i jaki jest kontekst sytuacji. Aby zrozumieć trudności dziecka, musimy spojrzeć szerzej na jego sytuację. Zmiana nauczyciela, problemy emocjonalne, skok rozwojowy, konflikt z rówieśnikiem, to tylko kilka przyczyn trudności edukacyjnych. Jaką obrać strategię? Po pierwsze zastanów się, czy nic złego nie dzieje się w środowisku domowym, np. zmiana miejsca zamieszkania, choroba kogoś bliskiego, konflikt między członkami rodziny, czy np. utrata ukochanego zwierzaka – te czynniki mogą wpływać na kondycję psychiczną Twojego dziecka, a co za tym idzie trudność z przyswajaniem materiału szkolnego, pamięcią, koncentracją. Po drugie obserwuj środowisko szkolne. Porozmawiaj z nauczycielami, czy zauważyli jakąś zmianę zachowania dziecka, jak dziecko odnajduje się w grupie rówieśniczej, czy nadal ma te same koleżanki i kolegów, czy coś się zmieniło w relacjach społecznych. Zapytaj, jaka jest aktywność dziecka na lekcjach. Warto zbudować relację z nauczycielem dziecka. Najważniejsze, porozmawiaj z dzieckiem, w bezpiecznej atmosferze, bez oceniania i bez wypytywania! Porozmawiajcie o tym, w czym jest dziecku trudno, a z jakiej dziedziny jest mu łatwiej. Określ, co pociecha lubi, jakimi metodami najchętniej się uczy. Jakich nauczycieli najbardziej ceni w szkole i za co. Często lubimy tego nauczyciela, który dobiera odpowiednie dla nas metody uczenia się, sprawiając, że nauka jest prostsza. Łącząc wszystkie powyższe informacje, łatwiej jest przybliżyć się do rozwiązania problemu i stworzyć plan wsparcia, a także wspólnie współpracować nad planem pomocy dziecku.” 

Lepiej jest odrabiać zadania domowe z dzieckiem, czy całkowicie polegać na samodzielności pociechy? Czy możliwości dziecka na początkowym etapie rozwoju sprzyjają odrabianiu pracy domowej, czy może lepiej z niej całkowicie zrezygnować u dzieci w wieku 6-9 lat? Na te pytania nie ma jednoznacznej odpowiedzi, a zdania rodziców uczniów z całej Europy są podzielone. Pokazują to wyniki badań, przeprowadzone przez Novakid. 

Okazuje się, że we Francji rodzice spędzają czas z dziećmi na wspólnym odrabianiu pracy domowej w 51% badanych rodzin. Włosi natomiast są narodem nr 1, gdzie dzieci całkowicie samodzielnie odrabiają lekcje. Aż 23% włoskich rodziców przyznaje, że ich pociechy robią zadania domowe bez ich nadzoru. Ogółem, patrząc na wszystkie badane europejskie kraje, samodzielność w odrabianiu prac domowych realizuje aż 59% rodzin.

Jeżeli chodzi o kwestie zadawania pracy domowej najmłodszym dzieciom w wieku 6-9 lat, to tu zdania również są podzielone. Jak pokazały badania Novaki, niemieccy rodzice zwykle nie zgadzają się w kwestii całkowitego anulowania prac domowych dla dzieci w wieku 6-9 lat. Natomiast ponad połowa francuskich rodziców jest zgodna w kwestii odwoływania prac domowych dla dzieci w wieku 6-9 lat, a tylko 35% jest temu przeciwnych. 

Jak jest w Polsce? Według badań przeprowadzonych przez CBOS w 2019 roku, większość polskich rodziców, aż 63% uważa, że dzieci powinny odrabiać zadania domowe same, bez pomocy dorosłych. Jeśli natomiast chodzi o ilość zadań domowych, to ponad połowa rodziców, czyli 54% uważa, że ich dzieci dostają zbyt wiele zadań do wykonania poza szkołą. Tylko 11% rodziców uważa, że ilość zadań domowych jest zbyt mała. Co ważne, zgodnie z obowiązującym w Polsce rozporządzeniem MEN z 2018 roku, dzieci w wieku 6-9 lat nie powinny mieć więcej niż 30 minut zadań domowych na dzień. 

Sprawdźmy, co na temat zadań domowych mówi Anna, mama 8-letniej Zosii. 

„Czuję, że Zosia ma już wystarczająco dużo obowiązków szkolnych i zbyt dużą ilość zadań domowych. Staram się pomóc jej w miarę możliwości, ale jednocześnie chcę, aby nauczyła się odrabiać je sama, bo to również ważna umiejętność. Często zadaję pytania o tematy, które córka omawia w szkole i rozmawiamy na ich temat. Dzięki temu Zosia czuje się zauważona i doceniona, co przekłada się na jej pozytywne nastawienie do nauki.”

Zmotywuj dziecko do nauki i odrabiania pracy domowej na czas

Poniżej znajdziesz kilka wskazówek przygotowanych przez ekspertów Novakid, które pomogą Ci zachęcić pociechę do odrabiania pracy domowej i zmotywują do nauki, nawet najtrudniejszych przedmiotów, które bywają przyczyną trudności dziecka w szkole. 

1. Stwórz przyjazne środowisko pracy – zadbaj o to, aby dziecko miało wygodne i dobrze oświetlone miejsce do pracy, a także dostęp do odpowiedniego sprzętu i materiałów szkolnych. Dodatkowo, warto zaopatrzyć dziecko w kolorowe materiały do pisania i rysowania oraz usunięcie z pokoju rozpraszaczy, takich jak np. smartfon.

2. Ustanów jasne zasady – ustanowienie jasnych reguł dotyczących nauki i pracy domowej jest ważne, aby dziecko wiedziało, czego się spodziewać. Określenie czasu przeznaczonego na odrabianie pracy domowej oraz czasu wolnego pozwala dziecku na planowanie swojego czasu i motywuje do wykonywania obowiązków.

3. Daj dziecku swobodę – starszym dzieciom pozwól na nieco swobody w wyborze czasu i sposobu wykonania pracy domowej, tak długo, jak zadanie zostanie wykonane na czas. Dzięki temu dziecko będzie bardziej zaangażowane i będzie czuło się odpowiedzialne za swoje postępy w nauce.

4. Mądrze nagradzaj za wysiłki i osiągnięcia – nagradzanie dziecka za wysiłki i osiągnięcia jest ważnym motywatorem do dalszej nauki i regularnego odrabiania pracy domowej. Nagrody mogą przybrać różne niematerialne formy, na przykład więcej czasu spędzonego z ulubioną grą lub książką. To pozwala dziecku poczuć satysfakcję z wykonanej pracy i zwiększa motywację do dalszych działań.

5. Stwórz plan pracy – razem z dzieckiem stwórz plan pracy domowej do wykonania na cały tydzień. To pozwoli dziecku na lepsze zrozumienie wymagań, zwłaszcza wzrokowcom ułatwi zwizualizowanie planu działania i pomoże w lepszym planowaniu swojego czasu. Plan pracy powinien być dostosowany do wieku dziecka i uwzględniać jego czas wolny.

6. Okazuj zainteresowanie obowiązkami dziecka – uczniowie potrzebują wsparcia i zainteresowania ze strony rodzica, aby czuć większą motywację do nauki. Okazywanie zainteresowania tym, co dziecko robi w szkole i w domu, pozwala także rodzicowi na uzyskanie wglądu w jego postępy i osiągnięcia. Warto czasem podpytać, “A co tam dzisiaj masz zadane?” oraz “Czy potrzebujesz mojej pomocy?”.

7. Stosuj ciekawe i angażujące formy nauki – statystyki Novaki pokazują, że 92% uczniów jest bardziej zaangażowanych w program nauczania, gdy stosuje się w nim wciągającą fabułę i narracyjne środowisko. Uczniowie, którzy oglądają animowane komiksy i edukacyjne nagrania wideo zapamiętują lepiej i szybciej, niż ich rówieśnicy, którzy uczą się z książek i zeszytów. Badania Novakid pokazują także, że uczniowe którzy uczą się z wykorzystaniem nowoczesnych metod nauki takich jak storytelling czy grywalizacja, są skłonni spędzać o 24% więcej czasu na odrabianiu zadań domowych, co przekłada się na jakość ich nauki i lepsze wyniki w szkole. 

Czy Twoje dziecko ma trudności związane z nauką języka angielskiego? Jeżeli tak, mamy na to sposób! Koniec z pamięciową nauką długich list słówek oraz zapamiętywaniem nudnych reguł gramatycznych. W Novakid znajdziesz zupełnie nowe podejście do nauki języka angielskiego wśród dzieci w wieku 4-12 lat.