Metoda TPR w nauczaniu dzieci. Jak ruch wspiera naukę?

Tłumacząc dosłownie, metoda Total Physical Response to nauczanie języka obcego metodą reagowania całym ciałem. Opracował ją w latach 70. XX wieku James Asher – emerytowany profesor psychologii na San José State University. TRP opiera się na koordynacji języka i ruchu fizycznego.

Jak to wygląda w praktyce? Nauczyciel wydaje uczniom polecenia w języku obcym, łącząc je z ruchami ciała. Uczniowie reagują poprzez wykonywanie odpowiednich działań całym ciałem, np. odtwarzanie ruchów nauczyciela. Wydawanie poleceń może towarzyszyć np. wierszykowi, piosence albo czynnościom.

Asher zaobserwował, w jaki sposób mózg dziecka się aktywizuje podczas nauki języka ojczystego, a także jakie bodźce stymulują tę naukę i jak dziecko odpowiada na nie niewerbalnie. Początkowo aktywniejsza jest prawa półkula mózgu, która odpowiada za ruch, mimikę i gesty. Dopiero na dalszych etapach opanowywania języka rodzimego dominować zaczyna lewa półkula, w której znajduje się ośrodek mowy.

Jak podaje Aleksandra Raźniak w artykule „Metoda reagowania całym ciałem” opublikowanym w piśmie „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce: kwartalnik dla nauczycieli”:

Jego [Ashera] zdaniem w przyswajaniu języka ojczystego istotne są polecenia. Zanim dzieci zaczną słownie reagować na nie, najpierw odpowiadają fizycznie poprzez ruch, bądź gest. Proces nauki języka obcego powinien być zatem podobny do języka ojczystego, aby gwarantować sukces.

W przyswajaniu języka ojczystego słuchanie poprzedza mówienie. Według J. Ashera, ta sama kolejność powinna być zachowana w nauczaniu języka obcego. Zanim dzieci zaczną mówić, najpierw muszą rozumieć. Rozumienie jest niezbędne przy komunikowaniu, poprzez słuchanie uaktywniają się „poznawcze mapy” („cognitive maps”), które przygotowują do mówienia. Sprawność mówienia uaktywnia się wówczas samoczynnie w stosunkowo krótkim czasie

Nauka angielskiego przez ruch i wydawanie poleceń nie tylko jest dostosowana do naturalnego procesu opanowywania języka, lecz także pozwala dzieciom na bezstresowe przyswajanie języka w atmosferze zabawy. Łatwo o pełną aktywizację uczniów i ich duże zaangażowanie, a dzięki temu też lepsze zapamiętywanie. Maluchy zaczynają mówić dopiero wtedy, gdy poczują się pewnie. Do tego czasu ich pamięć zdąży przyswoić i utrwalić słówko, a umysł dobrze pojąć jego znaczenie.

Metoda TPR zakłada:

• Naukę języka przez słuchanie, ruch i działanie. Dzieci wiążą bezpośrednio słówko z czynnością albo gestem. Zapamiętują zarówno wymowę, jak i sens. Na późniejszym etapie nauki dobre osadzenie słówka w pamięci wspiera naukę mowy.
• Bardzo ważną rolę lidera. Może być nim nauczyciel, rodzic czy starsze rodzeństwo. Lider przeprowadza dzieci przez proces przyswajania słówek i konstrukcji – od prostych i najbliższych dziecku fizycznie po bardziej rozbudowane i abstrakcyjne.
• Stopniowe wprowadzanie mowy. Początkowo reakcją uczniów powinien być ruch, dopiero z czasem są oni zachęcani do prób wymawiania słówek. Nie towarzyszy temu jednak żadna presja.
• Zabawę i brak stresu. Podobnie jak proces nauki mowy ojczystej odbywa się w miłej atmosferze, wśród bliskich, podczas zabawy, tak również języki obce powinny być przyswajane w takich okolicznościach.
• Angażowanie wielu zmysłów. Dzieci obserwują, słuchają, poruszają się, dotykają różnych części swojego ciała albo przedmiotów w otoczeniu. Dzięki temu, że TPR aktywizuje różne zmysły, pamięć jest bardziej pobudzona.

Metoda TPR jest często wykorzystywana przez nauczycieli języka angielskiego, ponieważ niesie wiele korzyści dla najmłodszych uczniów:

• Jest angażująca i ciekawa, bardziej przypomina zabawę niż naukę.
• Jest skuteczna. Słówka powiązane z gestami lub ruchem łatwo zapadają w pamięć.
• Omija barierę językową. Nauczyciel nie musi tłumaczyć ustnie znaczenia słów. Zamiast tego je pokazuje, np. podskakując podczas wymawiania: „Jump!” albo wskazując na swoje włosy przy wymawianiu słówka „hair”
• Korzysta z immersji językowej. Lider posługuje się wyłącznie językiem obcym, co jeszcze bardziej podnosi skuteczność nauki.
• TPR łatwo łączy się z wierszykami i piosenkami – muzyce może towarzyszyć pokazywanie sensu niektórych słówek.
• Metoda TPR pozwala dzieciom oswoić się z językiem i zacząć mówienie dopiero wtedy, gdy poczują się one gotowe. Brak presji sprzyja szybkim postępom, łatwiej nauce i tworzy pozytywne skojarzenie z nauką języka obcego.

Przykłady rymowanek zgodnych z metodą TPR

Niżej znajdziesz kilka wierszyków, które można przedstawiać dziecku, gestykulując. Zachęć swojego malucha, aby poruszał się tak jak Ty!

1. Teddy Bear

Teddy Bear, Teddy Bear, turn around (obracanie się dookoła)
Teddy Bear, Teddy Bear, touch the ground (dotykanie podłogi)
Teddy Bear, Teddy Bear, tie your shoes (udawane sznurowanie butów)
Teddy Bear, Teddy Bear, Goodbye to you (machanie na pożegnanie). 

2. Liczenie do 10

One, two three, four, five, six, point to the door
(liczenie na palcach do 6 i wskazanie drzwi)
Seven, eight, nine ten, stand up and sit down again
(liczenie od 7 do 10 na palcach, wstanie i ponowne siadanie)

3. Części ciała

Touch your hair  (dotykanie swoich włosów)
And wiggle your nose (kręcenie swoim nosem)
Touch your ear (dotykanie swojego ucha)
And tap your toes (stukanie palcami nóg o podłoże)

Open your mouth (otwieranie usta)
And wink one eye (mruganie jednym okiem)
Now close your mouth (zamykanie usta)
And wave „Goodbye” (machanie ręką na pożegnanie).

Metoda TRP jest prosta tylko pozornie. Niektóre błędy mogą zniechęcić dziecko do dalszej nauki. Oto, czego unikać, jeśli chcesz uczyć malucha angielskiego metodą TRP:

• Zbyt szybkie przejście do skomplikowanych poleceń. Będą one dla dziecka niezrozumiałe, a przez to frustrujące. Proste konstrukcje i polecenia powinny być dobrze opanowane, zanim pójdziecie dalej.
• Monotonia. Codziennie powtarzacie „Teddy Bear”? To nie przejdzie! Dostarczaj dziecku różnych bodźców i korzystaj z rozmaitych materiałów. Mogą to być proste wyliczenia z pokazywaniem, nazywanie przedmiotów w otoczeniu, piosenki, rymowanki. Bajki po angielsku również mogą być podstawą do TPR.
• Wykorzystanie TPR z doskoku, przy okazji, bez planu nauki. To sprawia, że monitorowanie postępów jest niemożliwe, a efekty niewielkie i trudne do uporządkowania dla dziecka.

Jeśli chcesz uczyć swoją pociechę angielskiego, wykorzystując metodę TPR, możesz to z łatwością połączyć z innymi aktywnościami, np. wyjściem do sklepu, wspólnymi ćwiczeniami czy ubieraniem się. Ponadto masz do dyspozycji mnóstwo wierszyków i piosenek, które możecie razem recytować, śpiewać i ruszać się przy tym. Metoda TPR to mnóstwo zabawy nie tylko dla dziecka!

Zanim jednak zaczniesz przemawiać do swojego malucha w obcym języku, warto przygotować dziecko i dom do wspólnej nauki. Przestrzeń powinna być bezpieczna dla Twojej pociechy podczas zabaw ruchowych i nie może być nadmiernie stymulująca.

Porozmawiaj z dzieckiem o tym, że będziecie się wspólnie uczyć angielskiego przez zabawę. Wyznacz pory nauki i powiedz maluchowi, czego może się spodziewać. Opowiedz, jakie wspólne zabawy Was czekają. Przygotuj materiały i słówka od najłatwiejszych do trudniejszych. 

Dowiedz się więcej o wprowadzaniu nauki języka angieskiego metodą TRP w domu

Chcesz, aby Twoje dziecko uczyło się angielskiego w sposób dostosowany do jego potrzeb? Zapisz je na darmową lekcję próbną w Novakid i odkryj, jak skuteczna może być metoda TPR!