Jak się uczyć efektywnie: techniki i zasady 

Zacznij od zaplanowania nauki i przygotowania sobie miejsca oraz czasu, w których będziesz to robić. 

1. Przede wszystkim: ustal cel. Określ, czego chcesz się nauczyć i co chcesz opanować: określoną liczbę słówek, konstrukcję, a może Twoim celem jest dogadanie się w jakiejś sytuacji w obcym kraju? Celem może być też uzyskanie dobrej oceny ze sprawdzianu albo odrobienie pracy domowej. Cokolwiek chcesz osiągnąć poprzez swoją naukę – wyobraź sobie, jak dobrze się poczujesz, gdy to się stanie, a następnie zapisz swój cel.
2. Użyj kalendarza lub planera, aby rozłożyć pracę w czasie. Najlepiej sprawdzą się krótkie, ale regularne sesje nauki. Kwadrans dziennie przez tydzień będzie znacznie skuteczniejszy i łatwiejszy niż siedzenie przez 3 godziny ciągiem. Zarezerwuj sobie czas, ustaw przypomnienia.
3. Podziel naukę na krótkie i proste zadania, a materiał na strawne porcje. Je również rozpisz w kalendarzu. Wykonane zadania odhaczaj – dostarczy to nieco dopaminy, która zmotywuje Cię do dalszej pracy.
4. Przygotuj miejsce do nauki. Powinno być spokojne, uporządkowane i jasne. Pamiętaj o ergonomii. Wygodne krzesło, blat na odpowiedniej wysokości – to sprawi, że nauka nie będzie ciążyła Twoim plecom.

Jak często robić przerwy w nauce?

Badania wykazały, że czas silnego skupienia jest dość krótki. Gdy koncentracja zaczyna spadać, dobrze jest zrobić przerwę w nauce i spędzić ją np. na prostych ćwiczeniach fizycznych, na świeżym powietrzu. To dobry moment na to, aby dać odpocząć oczom, patrząc w dal, najlepiej na naturalną zieleń.

Czas pełnego skupienia jest zależny od wieku. Psycholog Agnieszka Górska w artykule „Ile może trwać koncentracja uwagi?” podaje następujące wartości:

Bloki czasowe, w których planujesz się uczyć, powinny to uwzględniać.

Aktywne uczenie się to metoda zaproponowana przez Richarda Feynmana – noblisty, jednego z najwybitniejszych fizyków XX wieku. Zakłada ona, że jeśli nie potrafisz wytłumaczyć czegoś prostymi słowami, oznacza to, że nie rozumiesz tego w pełni.

Jak krok po kroku wdrożyć Active Learning?

1. Wybierz temat do opracowania.
2. Wyobraź sobie, że tłumaczysz ten temat komuś, kto nie ma o nim pojęcia. Spisz to, co wiesz, jakbyś przygotowywał treści dla dziecka – jak najprościej.
3. Zwróć uwagę na obszary, w których masz trudności, napotykasz opór lub się wahasz. Określ, które z nich wymagają jeszcze opracowania.
4. Wypełnij braki, czyli miejsca, których nie umiesz wyjaśnić prosto. Wróć do źródeł albo poszukaj dokładniejszych. Ponownie wytłumacz zagadnienie jak najprościej.

Technika Feynmana jest nazywana też aktywnym uczeniem się, bo wymaga zaangażowania w materiał i jego kreatywnego przetwarzania. Nie poprzestaje na pasywnym czytaniu ani słuchaniu.

Tę metodę można też stosować w parach lub w grupie. Wyjaśniaj materiał innym osobom i pozwól im ocenić, czy Twój wywód jest dostatecznie przejrzysty, zrozumiały.

Aktywne przypominanie polega na testowaniu własnej wiedzy. Aby technika była maksymalnie skuteczna, powtórzenia w formie testów powinny być przeprowadzane na każdym etapie nauki. Jej skuteczność wynika z tego, że mózg jest regularnie prowokowany do przywoływania wiedzy z pamięci, co utrwala informację i czyni ją dostępniejszą, łatwiejszą do przywołania.

Jak podaje autor bloga „Jak się uczyć”, Bartek Kłosiński, badania naukowe dowodzą, że studenci, którzy uczą się poprzez technikę active recall, osiągają lepsze wyniki niż osoby, które korzystają z biernych metod nauki (czyli np. czytania notatek).

Jak praktykować aktywne przypominanie? Oto kilka propozycji:

• Pisz, ale z głowy. Zamiast przepisywać podręcznik lub notatki, spróbuj odtworzyć informacje z pamięci.
• Opowiedz komuś, co wiesz na temat, który chcesz opanować.
• Korzystaj z fiszek oraz aplikacji powtórkowych.
• Układaj pytania na podstawie materiałów, z których się uczysz. Przy kolejnej powtórce odpowiedz na te pytania. Jeśli nie jesteś w stanie udzielić odpowiedzi na któreś z nich, wróć do materiałów i zadaj w tych miejscach pytania pogłębiające.

W tym modelu powtarzania informacji powtórki nie są regularne, lecz coraz stopniowo coraz rzadsze. W ten sposób powstaje stopniowo coraz mocniejszy ślad pamięciowy, wspierany powtórką, zanim informacja zostanie zapomniana. Metoda ta sprawdza się szczególnie dobrze przy nauce języków obcych, ale też dat, wzorów matematycznych czy muzyki.

Aby zacząć uczyć się w ten sposób, przygotuj fiszki albo inne materiały powtórzeniowe, np. quizy w aplikacji. Następnie rozpisz harmonogram powtórek. Zacznij od codziennego powtarzania. Po kilku dniach zwiększ odstęp między powtórkami, a następnie jeszcze bardziej go wydłuż. Postępuj podobnie, rozkładając naukę na wybrany przez siebie okres. Podczas powtórek możesz sięgać też po inne techniki, np. active recall albo metodę active learning.

Ta metoda polega na mieszaniu różnych, ale powiązanych tematów w trakcie jednej sesji nauki. Sprzyja to nie tylko lepszemu zapamiętywaniu, ale też rozumieniu zagadnień i dostrzeganiu powiązań. To z kolei ułatwia rozwiązywanie problemów.

Co ciekawe, technika ćwiczeń przeplatanych daje dobre rezultaty także w… sporcie. Najlepszym przykładem jest Muhammad Ali. Na tej samej zasadzie działają także popularne treningi interwałowe.

Jak w praktyce uczniowskiej wdrożyć ćwiczenia przeplatane? Możesz np.:

• łączyć naukę słówek z opanowywaniem czasów gramatycznych
• rozwiązywać różne problemy matematyczne zamiast jednego na kilka sposobów
• ucząc się historii, zestawiać te same zjawiska w kontekście różnych epok i cywilizacji
• podczas jednej sesji nauki języka ćwiczyć czytanie ze zrozumieniem i mówienie.

To, jak będziesz wykonywać i porządkować notatki, ma duży wpływ na proces nauki, łatwość powtórek i zapamiętywanie. Wypróbuj metodę notatek Cornella. Jest to prosty sposób na ład i sprawne poruszanie się po swoich zapiskach.

Metoda Cornella zakłada podział kartki na 4 strefy:

1. U góry – tytuł
2. U dołu – synteza informacji
3. Część centralna – wąski pasek przeznacz na słowa kluczowe, pytania, komentarze, wskazówki – wszystko, co ułatwi powtórkę
4. Największa część pośrodku kartki to właściwa treść notatek.

Osoby o wzrokowej modalności pamięci, tzw. wzrokowcy, czyli uczniowie, którzy najlepiej zapamiętują to, co widzą, mogą wykonywać mapy myśli.

Przygotowując notatki, warto mieć na uwadze teorię podwójnego kodowania. Mówi ona, że nasza pamięć działa równolegle na poziomie werbalnym (słów) oraz niewerbalnym, wizualnym. Jak wykorzystać tę wiedzę do skuteczniejszej nauki? Korzystaj z pomocy obrazkowych – ilustrowanych fiszek, animacji, infografik. Przygotowując własne notatki czy mapy myśli, rysuj, posługuj się wieloma kolorami i kształtami.

W przygotowaniu i organizacji notatek pomogą też narzędzia cyfrowe, jak Notion albo OneNote. Nie musisz notować od początku do końca cyfrowo (nie jest to zresztą wskazane, jeśli zależy Ci na skutecznym zapamiętywaniu). Możesz jednak np. zrobić zdjęcie swoich notatek i otagować je dla szybkiego wyszukiwania albo uzupełnić o inne materiały, np. linki do filmów i podcastów rozszerzających zagadnienie. Dzięki temu możesz uczyć się wszędzie, nawet jeśli nie weźmiesz fizycznych notatek.

Łatwiej zapamiętasz to, co dokładnie zrozumiesz. Dlatego, zamiast uczyć się na pamięć definicji, wzorów czy idei, spróbuj je najpierw pojąć. Wówczas ubranie ich we właściwe słowa przyjdzie Ci znacznie łatwiej. Zrozumienie materiału będzie łatwiejsze, gdy powiążesz go z tym, co już wiesz.

Duży wpływ na efektywność nauki ma to, w jaki sposób spędzasz czas na nią przeznaczony. Aby wycisnąć z niego jak najwięcej, możesz skorzystać z metody Pomodoro. Zakłada ona 25-minutowe bloki pracy lub nauki, po których następuje 5-minutowa przerwa. Co czwarta przerwa jest dłuższa – trwa 15 minut.

Istotą techniki Pomodoro jest całkowite skupienie na tym, co chcesz zrobić. Czas 25 minut jest optymalny, jeśli chodzi o utrzymanie koncentracji, a wizja przerwy sprawia, że łatwiej jest przebrnąć nawet przez wymagający materiał. Na okres 25 minut usuń ze swojego otoczenia wszelkie rozpraszacze, wyłącz powiadomienia.

Możesz zastosować też zasadę Pareto, znaną jako zasada 80/20. Mówi ona, że 80% efektów wynika z 20% przyczyn. W uczeniu się można ją rozumieć następująco: 80% wyników w nauce wynika ze skupienia na 20% materiału. Kluczem do prawidłowego zastosowania reguły Pareto jest znalezienie tych 20% informacji, których opanowanie da Ci 80% punktów na teście.

Umysł uwielbia rozproszenia. Powiadomienia z komunikatorów, sprawdzanie skrzynki mailowej, 5-minut przerwy na Instagramie, które zmieniają się nie wiadomo kiedy w godzinną sesję scrollowania… To wszystko bardzo utrudnia naukę na co najmniej dwa sposoby: obniża koncentrację i pochłania czas.

Dla szybkiej i efektywnej nauki trzeba więc wyeliminować rozpraszacze ze swojego otoczenia. Oto kilka pomysłów, jak to zrobić:

1. Wydziel strefę bez ekranów. Zasiadając w niej do nauki, nie miej przy sobie telefonu.
2. Wydziel czas bez kontaktu ze światem. Obejmuje to przede wszystkim niereagowanie na powiadomienia. Poproś bliskich, aby uszanowali Twój czas na naukę.
3. Włącz tryb samolotowy w smartfonie albo zupełnie go wyłącz.
4. Przygotuj zawczasu napoje, aby nie musieć po nie wychodzić i odrywać się od nauki.
5. Posprzątaj i staraj się utrzymywać porządek tam, gdzie się uczysz. Chaos wizualny też jest rozpraszaczem.
6. Starannie dobierz muzykę, przy której się uczysz. Różne jej gatunki mogą sprzyjać skupieniu albo rozpraszać.

Bardzo skuteczną metodą nauki jest… uczenie innych. Przekazując wiedzę, widzisz jasno, czego w niej jeszcze brakuje.

Szukaj sposobności do dzielenia się wiedzą. Mogą służyć do tego grupy i fora tematyczne. Możesz też założyć własną grupę do wzajemnej nauki ze znajomymi lub poprosić bliskich o uczestnictwo w Twoim miniwykładzie.

Grywalizacja polega na wprowadzaniu elementów znanych z gier. Zwiększa to motywację i zaangażowanie. Dzięki temu nudne czynności stają się wciągające. Dotyczy to też żmudnej nauki.

Mechanizmy grywalizacyjne to np.: zbieranie punktów, zdobywanie poziomów, odznaki za osiągnięcia, tabele wyników, rozgrywka turniejowa, misje, zadania i questy oraz elementy współzawodnictwa i kooperacji.

Na grywalizacji bazują różnorodne aplikacje – zarówno do nauki, jak i np. sportu. Przykładami apek, które gamifikują naukę, są: Duolingo, Khan Academy, Quizlet.

Każdy człowiek ma swój preferowany styl nauki wynikający z różnic w sensoryczności. W zależności do tego, który zmysł dominuje u Ciebie, możesz mieć styl nauki:

• Wzrokowy. Najlepiej uczysz się z ilustracji, infografik, pomagają Ci w tym wykresy, tabele i schematy.
• Słuchowy. Najłatwiej skupiasz się na tym, co słyszysz. Pomocne będą więc wykłady, audycje, audiobooki, podcasty, głośne powtarzanie i rozmowy o tym, co chcesz opanować.
• Dotykowy (czuciowy). Uczysz się przez dotyk, manipulację przedmiotami i doświadczenia praktyczne.
• Ruchowy (kinestetyczny), niekiedy utożsamiany z czuciowym. Preferujesz naukę przez działanie oraz w ruchu. Możesz np. spacerować podczas powtarzania materiału albo stosować elementy pantomimy i kalamburów, aby wspomóc swoją pamięć.

Motywacja nie zastąpi dyscypliny, ale obie warto mieć. Oto, jak możesz sobie pomóc, aby motywacja towarzyszyła Ci jak najdłużej:

1. Określ konkretne, osiągalne cele krótko- i długoterminowe swojej nauki.
2. Opracuj harmonogram, który pomoże Ci zorganizować czas na naukę.
3. Używaj różnych technik, aby urozmaicić proces uczenia się.
4. Po osiągnięciu małych celów przyznawaj sobie nagrody, aby zwiększyć poczucie satysfakcji i motywacji.
5. Zadbaj o komfortowe miejsce do nauki, wolne od rozpraszaczy, które sprzyja skupieniu.
6. Ucz się z innymi lub dołącz do grupy, aby dzielić się doświadczeniami i motywować nawzajem.
7. Regularnie oceniaj swoje osiągnięcia i dostosowuj cele oraz metody nauki w zależności od potrzeb.
8. Skupiaj się na sukcesach i postępach, a nie na trudnościach czy porażkach.

Sen jest niezbędny do prawidłowego działania pamięci i koncentracji. Problemy z funkcjami poznawczymi pojawiają się już po jednej zarwanej nocy. Jeśli przeznaczysz ją na naukę do sprawdzianu, prawdopodobnie zdasz, ale wiedza bardzo szybko wyparuje.

Mózg potrzebuje do pracy energii, i to sporo. Gdy nie korzystasz z niego intensywnie do nauki, spala dziennie ok. 20% całkowitej ilości energii wykorzystywanej przez organizm, czyli  ok. 500 kcal dziennie. Gdy się uczysz, liczba ta wzrasta do 600–700 kcal. Podczas turnieju szachowego zawodnicy, którzy wytężają swoje mózgi, spalają nawet trzy razy więcej kalorii, niż wynosi ich zwykłe zapotrzebowanie. Taki wynik z badań nad wydatkiem energetycznym szachistów ogłosił Robert Sapolsky z Uniwersytetu Stanforda.

Wniosek jest jeden: jeśli chcesz się dobrze uczyć, musisz się dobrze odżywiać, aby mózg miał skąd czerpać energię. Bardzo ważne są też składniki odżywcze usprawniające pamięć i koncentrację. W diecie nie może zabraknąć witamin z grupy B i kwasów omega 3, 6 i 9. Należy też sięgać po produkty zawierające magnez, cynk oraz lecytynę.

Jedzenie to jednak nie wszystko. Aby mózg był odżywiony, musi być też prawidłowo ukrwiony. Sprawne dostarczanie składników odżywczych i odpowiednich ilości tlenu jest możliwe dzięki regularnej aktywności fizycznej. Badania przeprowadzone w Szkocji, których wyniki opublikowano w „British Journal of Sports Medicine” dowodzą, że osoby, które ćwiczą, odnoszą lepsze wyniki w nauce, zwłaszcza w przypadku języków obcych i matematyki.

Wiesz już, jak uczyć się mądrze i skutecznie. Dla zwiększenia motywacji i satysfakcji mierz swoje postępy. Załóż dziennik nauki, w którym wynotujesz, co masz już opanowane.

Ludzie mają różne typy sensoryczności, predyspozycje oraz cele nauki. Pamiętaj, że nie ma jednej skutecznej metody dla każdego. Wypróbuj nasze propozycje i korzystaj z tych, które najlepiej Ci służą.

Nauka to proces, który może trwać całe życie. Zdobycie wiedzy nie musi być celem samym w sobie. Takie podejście, czyli nastawienie lifelong learning, zmienia nudny obowiązek w przygodę. Tylko od Ciebie zależy, dokąd poniesie Cię ta podróż i czy trasa będzie ekspresowa, czy widokowa.
A jeśli chcesz przekonać się, jak wygląda skuteczna i angażująca nauka języka angielskiego, spróbuj lekcji próbnej z Novakid i rozpocznij swoją przygodę już dziś!

Źródła:

https://jaksieuczyc.pl/technika-feynmana/

https://psycholog-zawitowska.pl/2017/12/03/ile-moze-trwac-koncentracja-uwagi/

https://jaksieuczyc.pl/active-recall/

https://jaksieuczyc.pl/spaced-repetition/

https://www.nowaera.pl/sen-a-sukces-edukacyjny

https://www.mp.pl/pacjent/dieta/aktualnosci/307935,czy-wysilek-umyslowy-pozwala-spalac-kalorie

Booth, J. N., Leary, S. D., Joinson, C., Ness, A. R., Tomporowski, P. D., Boyle, J. M. E., & Reilly, J. J. (2014). Associations between objectively measured physical activity and academic attainment in adolescents from a UK cohort. British Journal of Sports Medicine, 48(4), 265-270.