Tradycja five o’clock – herbata i jej wpływ na brytyjską kulturę

Początki słynnej herbacianej tradycji sięgają XIX wieku, a za jej popularyzację odpowiada Anna, księżna Bedford. W tamtych czasach standardem były dwa posiłki dziennie – obfite śniadanie i późna kolacja. Arystokracja spędzała popołudnia na spotkaniach towarzyskich, lecz często dopadał ich głód. Anna postanowiła zaradzić temu problemowi i zaczęła serwować herbatę z lekkimi przekąskami około godziny 17:00.

Jej pomysł szybko przypadł do gustu innym damom z wyższych sfer, a popołudniowa herbata stała się eleganckim rytuałem. Do herbaty zaczęto podawać ciasteczka, kanapki i inne lekkie przekąski. Z czasem ten sposób parzenia herbaty przeniknął do szerszych kręgów społeczeństwa, stając się jedną z najbardziej charakterystycznych brytyjskich tradycji.

Herbata a brytyjska arystokracja

Początkowo picie herbaty było luksusem dostępnym jedynie dla najbogatszych. Importowana z Chin herbata była kosztowna, a sama ceremonia jej picia wymagała odpowiedniej zastawy.

W XIX wieku, dzięki obniżeniu ceł na import herbaty i wzrostowi produkcji w Indiach, napój ten stał się dostępniejszy dla klasy średniej i robotniczej. To wtedy narodziła się koncepcja tea breaks – krótkich przerw na herbatę w fabrykach, które miały pomóc pracownikom odzyskać siły w ciągu dnia.

Pomimo upowszechnienia się herbaty, wśród arystokracji wciąż panowały ścisłe zasady dotyczące jej spożywania. Five o’clock tea nie było zwykłym napojem, lecz wydarzeniem społecznym, na które zapraszano gości i które wymagało odpowiedniego stroju oraz manier. Była to okazja do rozmów, wymiany plotek i prezentacji swojego statusu społecznego.

Picie herbaty stało się nie tylko codziennym zwyczajem, ale także sposobem na wyrażanie emocji. Herbata to remedium na smutek, pretekst do rozmowy i obowiązkowy element przerwy w pracy. Co ciekawe, statystyki pokazują, że przeciętny Brytyjczyk wypija około 900 filiżanek herbaty rocznie. 

W Wielkiej Brytanii królują klasyczne, czarne herbaty charakteryzujące się mocnym smakiem (znajdziesz je bez problemów w sklepach tradycyjnych i sklepach internetowych). Do najpopularniejszych należą:

• Earl Grey – aromatyzowana olejkiem bergamotowym, ma charakterystyczny cytrusowy posmak.
• English Breakfast Tea – mocna, intensywna, idealna do porannego pobudzenia.
• Darjeeling – delikatna, charakteryzująca się kwiecistym smakiem.
• Assam – często wykorzystywana jako baza dla English Breakfast Tea.

Brytyjczycy często piją herbatę z mlekiem. Ma to związek z tym, że dawniej pito herbatę z delikatnym porcelanowych filiżanek i obawiano się, że mogę one pękać pod wpływem gorącego naparu – dodanie mleka obniżało temperaturę i chroniło naczynie. Jak się później okazało, było to rozwiązanie nie tyle praktyczne, co też bardzo smaczne.

Tradycja five o’clock tea nie jest już tak powszechna jak kiedyś, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń, które częściej sięgają po kawę. Wciąż jednak można znaleźć miejsca, w których ten zwyczaj jest kultywowany, a najczęściej są to eleganckie hotele i herbaciarnie, gdzie serwuje się klasyczny afternoon tea z przekąskami i porcelanową zastawą.

Współcześnie rytuał picia herbaty dostosował się do nowoczesnego trybu życia. Częściej niż 5 o’clock tea spotyka się „tea break” – krótką przerwę na herbatę w pracy, która jest integralną częścią brytyjskiego dnia.

Tradycyjnie popołudniowa herbata serwowana jest w elegancki sposób – z delikatną porcelaną, srebrnymi łyżeczkami i pięknie udekorowanym stołem. To nie jest zwykła przerwa na herbatę, ale prawdziwy rytuał, w którym każdy element ma swoje znaczenie. Do herbaty podaje się różnorodne przekąski; latem często jako część pikniku.

W menu five o’clock tea najczęściej pojawiają się produkty, takie jak:

• Kanapki na cienkim chlebie – delikatne, często z ogórkiem, łososiem, jajkiem czy pastą z tuńczyka. Pieczywo kroi się na małe trójkąty lub prostokąty, a skórki obowiązkowo się usuwa.
• Scones – maślane bułeczki podawane z gęstą śmietaną (clotted cream) i dżemem, najczęściej truskawkowym. 
• Petit fours – małe, eleganckie ciasteczka i praliny.
• Victoria sponge cake – puszyste ciasto biszkoptowe z kremem i dżemem, nazwane na cześć królowej Wiktorii, która szczególnie je uwielbiała.
• Batony owocowe i inne wypieki – w zależności od sezonu, serwuje się różne ciasta, babeczki i tartaletki.

Podanie herbaty to również sztuka. Napar parzy się w dzbanku, który następnie wędruje na stół wraz z zestawem do herbaty. W zależności od indywidualnych preferencji dodaje się mleko, cukier lub cytrynę. Co ciekawe, istnieje spór o to, co wlewać do filiżanki jako pierwsze – herbatę czy mleko. Tradycyjnie mleko wlewano najpierw, aby chronić porcelanowe filiżanki przed pękaniem, ale dziś większość osób najpierw nalewa herbatę, a dopiero potem dodaje mleka według uznania.

Tradycja popołudniowej herbaty jest tak silnie zakorzeniona w brytyjskiej kulturze, że często pojawia się w literaturze, filmach i serialach. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest Alicja w Krainie Czarów Lewisa Carrolla, gdzie Szalony Kapelusznik organizuje niekończące się tea party. Scena ta stała się ikoną literatury dziecięcej i doskonale oddaje ekscentryczny, ale i niezwykle istotny element kultury brytyjskiej – spotkanie przy herbacie jako okazję do rozmowy, zabawy i nawiązywania relacji.

Brytyjczycy nie bez powodu traktują herbatę jako remedium na wszelkie problemy. To pierwsza rzecz, którą proponuje się komuś w trudnej sytuacji – „Shall I make you a nice cup of tea?” jest jednym z najbardziej typowych brytyjskich zwrotów wyrażających troskę.

Ale czy herbata faktycznie ma działanie uspokajające? Okazuje się, że tak. Herbata zawiera teaninę, aminokwas, który ma właściwości relaksacyjne i pomaga redukować stres. Co więcej, zawiera również polifenole, które mają działanie przeciwutleniające, wspomagając organizm w walce z wolnymi rodnikami.

Nie wszystkie herbaty działają jednak tak samo. Oto kilka ich właściwości:

• Czarna herbata – zawiera kofeinę, ale w mniejszych ilościach niż kawa. Pomaga w koncentracji, poprawia krążenie i dodaje energii.
• Zielona herbata – bogata w przeciwutleniacze, wspomaga metabolizm i działa korzystnie na serce.
• Biała herbata – najmniej przetworzona, najdelikatniejsza, pełna antyoksydantów.
• Herbaty ziołowe – rumianek uspokaja, mięta wspomaga trawienie, a melisa pomaga zasnąć.

Dzięki tym właściwościom herbata nie tylko jest napojem przyjemnym do picia, ale również korzystnie wpływa na zdrowie i samopoczucie.

Five o’clock tea to coś więcej niż zwykły napój – to symbol brytyjskiego stylu życia, historii i kultury. Współczesność zmieniła wprawdzie nieco sposób, w jaki pije się herbatę, ale znaczenie tego rytuału nie osłabło. To nadal sposób na odpoczynek, rozmowę i celebrację codziennych chwil.

A czy Ty masz swoją herbacianą tradycję? Może warto spróbować wprowadzić do swojego dnia choćby jedną filiżankę tego aromatycznego napoju i zobaczyć, jak wpłynie na Twoje samopoczucie?

Popołudniowa herbata to dla Brytyjczyków nie tylko napój, ale część ich kultury i sposób na miłe spędzanie czasu. A czy Twoje dziecko zna angielski na tyle dobrze, by pewnego dnia swobodnie zamówić herbatę w Londynie? Nauka języka może być równie przyjemna jak filiżanka ulubionego naparu!

W Novakid dzieci uczą się angielskiego w naturalny sposób – przez zabawę, rozmowy i angażujące zajęcia prowadzone przez native speakerów. Zapisz swoje dziecko już dziś na darmową lekcję próbną i pozwól mu cieszyć się angielskim tak, jak Brytyjczycy cieszą się swoją popołudniową herbatą!