Dziecko nie chce się uczyć? Zobacz, jak je zmotywować do nauki

Motywacja jest jedną z najważniejszych sił napędowych ludzkich zachowań. Podsyca rywalizację i buduje więzi społeczne. Jej brak może prowadzić do chorób psychicznych, takich jak depresja. Motywacja obejmuje pragnienie dążenia do osiągnięcia wyznaczonych celów i życia wartego przeżycia.

Jedną z teorii wykorzystywanych do zrozumienia motywacji jest hierarchia potrzeb zaproponowana przez amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa w 1943 r. Według Maslowa ludzie są z natury zmotywowani do doskonalenia się i dążenia do wyrażania swojego pełnego potencjału. 

Tzw. samorealizację osiąga się poprzez stopniowe zaspokajanie kolejnych poziomów potrzeb od najbardziej podstawowych, takich jak zaspokojenie potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa, do potrzeb wyższego rzędu, takich jak miłość, przynależność i poczucie własnej wartości.

Z kolei motywacja do uczenia się oznacza znaczenie i wartość nauki dla danego człowieka. Im wyższy poziom znaczenia nauki w życiu dziecka, tym większa będzie jego motywacja. Motywacja do nauki to zatem nic innego jak długoterminowe zaangażowanie się w proces uczenia się. 

Psychologowie dziecięcy są zdania, że wszyscy przychodzimy na świat z wrodzoną ciekawością i potrzebą udoskonalania. Każde dziecko ma wrodzone pragnienie zdobywania wiedzy o otaczającym je świecie. Ogromną zasługę we wspieraniu dziecięcej ciekawości świata na początkowym etapie rozwoju mają rodzice. To od ich aktywnego podejścia będzie zależało, czy dziecko w przyszłości będzie zmotywowane do dalszej nauki, czy też nie.  

O ile pierwotna motywacja do rozwoju jest czymś wrodzonym i danym nam od urodzenia, to jak twierdzą psycholodzy, motywacja do nauki jest w dużej mierze nabywana w trakcie rozwoju człowieka i powinna być aktywnie wspierana od jak najmłodszych lat.

Motywacja u dzieci i dorosłych może mieć różne źródła. Ludzie mogą być motywowani bodźcami zewnętrznymi, takimi jak motywacja do pracy poprzez wynagrodzenie lub obietnicę awansu, albo wewnętrznymi takimi jak motywacja do tworzenia dzieł sztuki w wolnym czasie, jako element samorealizacji i pasji. 

Inne źródła motywacji to ciekawość, autonomia, chęć potwierdzenie własnej tożsamości i przekonań, tworzenie pozytywnego obrazu siebie oraz chęć uniknięcia potencjalnego zawodu naszą osobą.

Rodzice w ramach motywowania pociech do osiągnięcia sukcesu, często używają porównań do innych dzieci. Niestety, ale ta sytuacja powoduje odwrotny efekt, czyli utratę motywacji u wielu dzieci. Jak tłumaczy psycholożka Gülizar Şehitoğlu, jedną z konsekwencji jest utrata pewności siebie. Porównywanie z rówieśnikiem może dać dziecku poczucie bezwartościowości, ponieważ każde dziecko jest inne, wyjątkowe i ma inne zdolności. 

Ponieważ mamy różne zainteresowania, warto zastanowić się, co naprawdę lubi nasze dziecko i w czym jest dobre. Porównywanie “na ślepo” to dawanie dzieciom podstaw do utraty pewności siebie i odczuwania złości, zazdrości, nieszczęścia. A stąd już tylko krok do trwałej demotywacji.

Dopamina jest neuroprzekaźnikiem, który odgrywa kluczową rolę w motywacji. Odpowiada za dobre samopoczucie i poprawę nastroju, co motywuje nas do chętniejszego wykonywania tego, co sprawia nam przyjemność. 

Ciało migdałowate i hipokamp w mózgu są równie ważne dla motywacji. Wpływ na ich funkcjonowanie mogą mieć nasze wcześniejsze doświadczenia i czynniki środowiskowe. 

Gdy sygnały dopaminy przechodzą przez układ nagrody w naszym mózgu i jądro półleżące, które łączy przyjemność z czynnościami uwalniającymi dopaminę, stymuluje to motywację i napędza nas do wykonywania większej ilości działań uwalniających dopaminę. A wyrzut dopaminy oznacza uruchomienie bodźca nagrody, który jest bardzo pożądany przez nasz mózg. 

Jako rodzice nie możemy oczekiwać od naszych dzieci, że będą we wszystkim dobre. Nikt nie jest idealny, każdy ma inne zainteresowania i predyspozycje, dlatego zbyt duża presja ze strony rodziców może być jednym z powodów utracenia przed dziecko motywacji do nauki. 

Brak niezbędnej energii potrzebnej do nauki to kolejny powód. Kiedy dziecko nie otrzymuje odpowiedniej stymulacji do nauki, ponieważ np. rodzice nie chwalą za postępy, jego zapał do nauki spada. Zła atmosfera w domu, słaby kontakt rodziców z dzieckiem, czy konflikty również osłabiają motywację dziecka do nauki. 

Brak wyznaczonych celów również osłabia motywację dziecka do nauki. Motywację blokują zbyt wygórowane cele przerastające możliwości dziecka, dlatego ważne jest dostosowanie zadań do możliwości dziecka. Prawidłowo wyznaczone realne i mierzalne cele oraz kierunki działania podnoszą motywację do ich realizacji. 

Brak określonych i usystematyzowanych działań także wpływa niekorzystnie na motywację pociechy do nauki. Jeżeli dziecko nie posiada odpowiednio zorganizowanego miejsca do nauki czy harmonogramu dnia, jego motywacja może być osłabiona. Nauka zarządzania czasem może okazać się w tym przypadku bardzo pomocna. 

Warto pamiętać, że chęć do nauki szkolnej mogą również ograniczać czynniki fizyczne takie jak: upośledzenia narządów wzroku i słuchu, niedorozwój lub mikrouszkodzenia pewnych ośrodków w mózgu, problemy emocjonalne, dysleksja itp. 

Badania przeprowadzone w polskich szkołach na początku XXI wieku przez Ośrodek Rozwoju Edukacji pokazały, że do najczęstszych przyczyn braku motywacji wśród uczniów przyczyniają się: nudne lekcje, trudność materiału, niechęć do nauczyciela oraz niesprawiedliwe ocenianie. 

Dlatego tak bardzo ważne jest, aby poza lekcjami w szkole, rodzice dbali o wszechstronny rozwój pociechy, na przykład na zajęciach dodatkowych, rozwijających wybrane obszar zainteresowań dziecka. 

Dziecko, któremu brakuje motywacji, prawdopodobnie samo nie będzie wiedziało, jak zmotywować się do nauki. Bardzo ważne jest wsparcie rodziców, okazanie dziecku uwagi i skorzystanie z porad ekspertów. 

Dobrą taktyką na zmotywowanie dziecka do działania zdaniem psycholożki Gülizar Şehitoğlu jest pokazywanie dobrych wzorów do naśladowania. Jeśli Twoje dziecko od dłuższego czasu trenuje tenisa, warto zachęcać, aby brało przykład z Igi Świątek. Jeśli natomiast chcesz zmotywować pociechę do nauki angielskiego, wspólnie obserwujcie w mediach społecznościowych sławnych ludzi, którzy świetnie mówią po angielsku, mimo że nie jest to ich język ojczysty.

Każdy rodzic powinien rozumieć różnicę między porównywaniem z rówieśnikami a dawaniem dobrego przykładu z góry.

Poniżej zebraliśmy 10 najlepszych wskazówek, jak pomóc dziecku w nauce i zwiększyć jego motywację oraz zmotywować dziecko do pomagania rodzicom w “nudnych” obowiązkach domowych. Sprawdź koniecznie!

• Nauka poprzez zabawę – jest bardziej interesująca i angażująca niż tradycyjne metody nauki. Dzieci szybko się nudzą, jeśli nauka jest monotonna i nie angażuje ich zmysłów. Zabawy edukacyjne pozwalają wcielać się w role i odkryć nowe rzeczy w nietuzinkowy sposób, co zwiększa ich zainteresowanie i zaangażowanie. Wykorzystując zabawę, dzieci uczą się poprzez doświadczanie, co jest trwalszym sposobem uczenia się niż tylko czytanie czy słuchanie. W rezultacie nauka poprzez zabawę pomaga dzieciom utrzymać większą motywację do nauki i rozwijania swoich umiejętności.
• Mądre wykorzystanie czasu przed ekranem – dzięki nowoczesnym pomocom naukowym takim jak aplikacje do nauki, gry i filmy zachęcasz dziecko do nauki w sposób, który zna najlepiej i lubi najbardziej. Aby czas spędzany przez dziecko przed ekranem był wartościowy, warto aktywnie go wspierać. Samotne siedzenie małego dziecka przed ekranem nie jest dobrym przykładem. Jednak aktywne oglądanie i zachęcanie dzieci do interakcji poprzez powtarzanie i naśladowanie, może być dobrym sposobem na wykorzystanie technologii w procesie motywowania do nauki. 
• Doceniaj nawet najmniejsze osiągnięcia  – najważniejszy jest zawsze włożony wysiłek, nie tylko ocena. Chwal dziecko nawet za małe postępy. Maluchy lubią czuć się docenione, to je motywuje do dalszego działania. Chwal za konkretną rzecz, np. jeśli dziecko szybko wykona zadanie, to pochwal, że zrobiło je szybko, jeśli trwało to dłużej, pochwal za wytrwałość.
• Ucz się razem z dzieckiem, ale nie wyręczaj – pomagaj dziecku zrozumieć polecenie, zaplanuj poszczególne etapy pracy, udziel wskazówek naprowadzających i daj szansę na doświadczenie sukcesu. Budujesz w ten sposób wiarę dziecka we własne możliwości i motywację do samodzielnego działania. Dziecko powinno zaczynać odrabianie lekcji od najtrudniejszych zadań, a łatwiejsze zrobić na końcu. Motywacja wzrośnie, gdy dziecko wraz z upływem czasu coraz lepiej będzie radziło sobie z danymi zadaniami. 
• Ucz dziecko systematyczności – trudno jest w jeden wieczór przygotować się do sprawdzianu z całego półrocza. Kiedy jednak naukę rozłoży się w czasie, wówczas okazuje się, że wystarczy każdego dnia opracować jeden czy dwa tematy, aby skutecznie opanować cały materiał. Podobnie jest z nauką wiersza czy czytaniem lektur. Nawyk systematycznej nauki należy w dziecku wyrobiać od początku edukacji, co wpłynie pozytywnie na motywację dziecka do nauki. 
• Zadbaj o odpoczynek i czas wolny po szkole – są one kluczowe dla zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia dziecka. Kiedy dziecko jest wypoczęte i ma czas na swoje zainteresowania, jest bardziej zmotywowane do nauki, ma więcej energii łatwiej mu się skupić. Dbając o odpoczynek i czas wolny, rodzice pomagają dziecku utrzymać motywację i chęć do nauki, co przekłada się na lepsze wyniki w szkole.
• Nauka w praktyce, rozwijanie hobby i rozbudzanie dziecięcej ciekawości – wszystkie te czynniki pozwalają na praktyczne zastosowanie i rozwijanie zdobytych już wiadomości, a także umożliwiają dzieciom odkrywanie nowych zainteresowań i rozwijanie ich pasji. Kiedy dzieci mają okazję zobaczyć, jak wiedza, którą zdobyły, może być wykorzystywana w codziennym życiu, oraz gdy są zachęcane do rozwijania swoich zainteresowań i pasji, ich motywacja do dalszej nauki wzrasta. 

• Tablica z punktami i obowiązkami domowymi do wyboru – każdego ranka dzieci wybierają z listy czynność, którą chcą danego dnia wykonać. Obowiązki domowe możemy dodatkowo punktować i przyznawać więcej punktów za trudniejsze zadania. Nagrodą za punkty na koniec tygodnia lub miesiąca może być wyjście do kina, lub na basen.
• Plan obowiązków dla całej rodziny – ważne, aby na tablicy z planem uwzględnić także to, co muszą zrobić dorośli. Daje to lepszy ogląd całego planu tygodniowego i przekłada się na poczucie sprawiedliwości wśród dzieci. Każdy wie, za co jest odpowiedzialny, a także sprawdzi, ile obowiązków domowych mają pozostali domownicy. Tablica pomaga w rozplanowaniu konkretnych zadań, egzekwowaniu ich, ale również w świetny sposób pokazuje kto i co musi zrobić.
• Obowiązki liczone w minutach w zależności od wieku – każde dziecko w rodzinie, w zależności od wieku ma proporcjonalnie 5, 10 i 15 minut dziennie na wykonanie obowiązków domowych. Tymi obowiązkami są np. rozkładanie wyprasowanych ubrań, przygotowywanie posiłku dla całej rodziny, sprzątanie po posiłku, pakowanie zmywarki, wynoszenie śmieci czy pomoc przy zwierzakach. Dzieci powinny wiedzieć, że koniec jest, jak skończą dane zadanie, więc korzystniej jest skończyć szybciej.