6 min Dlaczego dzieci kłamią, czy to normalne? Wszystko, co rodzice powinni wiedzieć
Wielu dorosłych zastanawia się, dlaczego dzieci kłamią i co wtedy robić. Odpowiedź na to pytanie wymaga dobrego, czasem wręcz detektywistycznego rozpoznania przyczyn kłamstwa i funkcji, jaką może ona pełnić w życiu dziecka oraz w konkretnej sytuacji.
Dlaczego dzieci kłamią?
Zwykle dzieci i nastolatki kłamią, żeby zadbać o jakąś ważną dla siebie sprawę i sięgają po tę strategię albo świadomie (w obawie przed konsekwencją prawdy) albo mniej świadomie.
W tej drugiej sytuacji często są przedszkolaki, które przed 5 rokiem życia mogą mieć rozwojową trudność z odróżnieniem tego, co jest fantazją od tego, co jest realnością.
W jakim wieku dzieci zaczynają kłamać?
Dzieci zaczynają kłamać stosunkowo wcześnie w życiu, zazwyczaj w wieku około 2-3 lat. Jednak na tym etapie kłamstwa są zwykle proste i łatwe do zidentyfikowania.
Czasem kłamstwa przedszkolaków są efektem uczenia się i poznawania różnych zjawisk na poziomie umysłowym, np. tego, czym są i jak działają zasady i co może się stać, kiedy będziemy je naruszać albo zmieniać. Kłamstwo ma wówczas charakter eksperymentu.
Częstą przyczyną kłamstw, obserwowaną już u przedszkolaków i rozwijającą się w kolejnych latach, jest chęć zadbania o rozmaite potrzeby. Czasem będzie to potrzeba autonomii, w ramach której dzieci mówią, że coś już umieją, tylko po to, żeby uczyć się według własnego planu.
Czasem potrzeba prywatności, kiedy zdawkowo albo mijając się z prawdą odpowiadają na pytania typu “co było na obiad?” albo “z kim tam byłeś?”. Innym razem może to być potrzeba relacji, w której wydaje nam się, że dzieci kłamią w żywe oczy przeciwko nam, podczas gdy one nie chcą ryzykować, że coś się między nami popsuje albo że stracimy do nich zaufanie.
Bywa też tak, że dzieci i nastolatki kłamią, bo boją się powiedzieć prawdę i chcą uniknąć konsekwencji ze strony dorosłych. Zdarza im się wówczas nie tylko budować opowieść z danej sytuacji na nowo, ale też przerzucać winę na inną osobę, fabrykować domowe dowody, kłamać dla potencjalnych korzyści, np. towarzyskich albo materialnych.
Jak reagować na kłamstwa dziecka?
Zanim zaczniemy zastanawiać się, jak oduczyć dziecko kłamać, warto przyjrzeć się temu, co robimy na co dzień, żeby wspierać mówienie prawdy i budować z dzieckiem relację opartą na zaufaniu.
Poza spędzaniem czasu, rozmowami i wspólnymi aktywnościami, zaufanie dzieci wobec dorosłych buduje każda sytuacja, w której dzieci mogą liczyć na nasze wsparcie, kiedy im trudno, ale też każda, w której dajemy im szansę do realizacji wyzwań na miarę ich aktualnych możliwości.
Co robić, gdy dziecko kłamie?
Tym, co pomaga na gorąco, kiedy zauważymy, że dziecko albo nastolatek kłamie, będzie zrobienie kroku wstecz i wyjście z pozycji sędziego na rzecz pozycji ciekawości.
Jeśli dziecko przyznało się do kłamstwa, dobrze podkreślić, że to ważne, że mówi i że jest bezpieczne, że chcemy je usłyszeć i poszukać rozwiązania. Czasem pomocne będzie zadanie pytania “Opowiesz mi, jak to pamiętasz?” zamiast oskarżeń, wypytywania, etykietowania i wyroków.
Lot w przyszłość, w której martwimy się “co z dziecka wyrośnie” warto zastąpić działaniem “tu i teraz” i gotowością do usłyszenia dziecka. Uwzględniając treść danego kłamstwa, potencjalne konsekwencje, a także wiek dziecka, możemy po wysłuchaniu przejść do rozwiązań.
Przedszkolakowi warto jest podpowiedzieć scenariusz i pomóc mu naprawić szkodę, jeśli taka zaistniała, np. “Zabrałeś to autko, bo Ci się spodobało. Chcę, żeby wróciło do Asi, pójdziemy je oddać, będę przy Tobie”.
Dziecko w wieku szkolnym i nastolatka możemy już zapytać “Jak chcesz to naprawić? Czy mogę Ci jakoś pomóc?”. Jeśli kłamstwo dotyczy też nas, dorosłych, dobrze jest dać znać, że to było dla nas trudne i że zachowanie dziecka (nie dziecko, ale jego zachowanie) nas zezłościło albo zasmuciło.
Takie komunikaty warto budować wychodząc od troski “Zależy mi, żebyśmy się dogadywali”, a nie od władzy i straszenia.
Czy możemy oduczyć dzieci kłamania?
Na koniec, chcąc oduczyć dziecko i nastolatka kłamania, warto przyjrzeć się sobie i temu, co na co dzień modelujemy w swoich postawach i zachowaniu. Jak często sami kłamiemy, czasem niewinnie? Ile razy zapraszamy do tego dziecko mówiąc np. “jak babcia będzie pytać, to w niedzielę masz mecz”? A ile razy zdarza nam się pokazać, na swoim przykładzie, jak można po sobie i swoim kłamstwie zrobić porządek i oczyścić sytuację? – Anita Janeczek-Romanowska, psycholog dziecięcy, Ośrodek Bliskie Miejsce w Warszawie.
Podsumowując, kłamstwa dzieci są częścią ich rozwoju i pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie. Warto zrozumieć, że kłamstwa dziecięce mogą mieć różne motywacje i konteksty.
Najważniejsze jest budowanie z dzieckiem relacji opartej na zaufaniu poprzez wspólne spędzanie czasu, rozmowy i wsparcie w trudnych sytuacjach. Reagując na kłamstwo dziecka, warto wyjść z pozycji oskarżyciela i zastanowić się, co skłoniło dziecko do kłamstwa oraz jak można pomóc mu naprawić sytuację.
Oduczenie dziecka kłamania wymaga również od nas, dorosłych, refleksji nad własnymi postawami i zachowaniami. To, co modelujemy w codziennym życiu, może mieć wpływ na zachowanie naszych dzieci. Budowanie uczciwości i zaufania powinno być procesem, w którym wszyscy uczestniczymy.
Czy podobał Ci się ten artykuł?
