Wpływ wady wymowy na naukę języków obcych i odwrotnie

Można wskazać zewnętrzne i wewnętrzne przyczyny powstawania wad wymowy. Do wewnętrznych zaliczamy m.in.:

• rodzinne predyspozycje do rozwoju wady wymowy
• problemy ze słuchem o rozmaitych podłożach
• nieprawidłową budowę aparatu mowy
• nieprawidłowe funkcjonowanie aparatu mowy
• S. Grabias wskazuje także: „uszkodzenia obszarów w korze mózgowej, które odpowiadają za językową organizację informacji – programowanie mowy, właściwe ukształtowanie treści i formy wypowiedzi”.

Przyczyny zewnętrzne powstawania wad wymowy to:

• nieprawidłowy rozwój psychiczny i emocjonalno-społeczny dziecka, który może wynikać z nieprawidłowych zachowań rodziców
• błędne wzorce językowe w otoczeniu dziecka
• niemożność wykształcenia wystarczających kompetencji językowych przez dziecko np. z powodu zaniedbania nauki mowy przez rodziców
• nieprawidłowe działania pielęgnacyjne w obrębie narządów mowy i słuchu dziecka.

Tak! Wbrew przekonaniu wielu rodziców dziecko, które ma wadę wymowy, może uczyć się języka angielskiego. Potwierdza to Mateusz Szurek w artykule Wady wymowy a nauka języka obcego. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli z perspektywy logopedy opublikowanym w piśmie „Językoznawstwo”:

Wystąpienie wady wymowy u ucznia nie stanowi znaczącego ograniczenia w nauce drugiego języka.

Co więcej, dziecko może odnieść korzyści logopedyczne z nauki drugiego języka. Specjaliści podkreślają, że wczesna nauka nowego języka wspiera rozwój aparatu mowy, co przeciwdziała wadom wymowy i pozwala je korygować.

Wczesne badania nad dwujęzycznością wskazywały, że dzieci, które opanowują równolegle rodzimy i drugi język, osiągają gorsze wyniki w nauce. Analizy te były jednak obarczone poważnymi błędami metodologiczymi. Wiele powstałych wtedy mitów pokutuje do dziś. Po wyeliminowaniu niedociągnięć zakrzywiających wyniki badań okazało się, że jest zupełnie odwrotnie – dzieci dwujęzyczne rozwijają się szybciej w wielu obszarach.

Oto kilka wniosków z nowoczesnych badań nad bilingwalnością dzieci:

• Pierwszym badaniem, które wykazało związek między dwujęzycznością a zdolnościami językowymi i poznawczymi dziecka, była dziesięcioletnia (1939–1949) obserwacja dziewczynki o imieniu Hildegard. Była ona córką autora badań – W.F. Leopolda. Hildegard wychowywała się w rodzinie angielsko-niemieckiej. Na bazie swoich obserwacji Leopold zasugerowały związek między bilingwizmem a zwiększoną świadomością metajęzykową. Utorowało to drogę do późniejszych badań nad wpływem bilingwizmu na systemy poznawcze dziecka.
• W 1940 roku Stark wykazał, że nauka dwóch języków ma pozytywne skutki dla rozwoju poznawczego i nie odbywa się to kosztem znajomości języka ojczystego.
• Kolejne lata i badania przynosiły różne, często odmienne rezultaty. W 2010 roku Adesope i współpracownicy przeprowadzili obszerną metaanalizę 63 badań dotyczących zdolności poznawczych u dzieci dwujęzycznych. Dowiedziono, że doświadczenie posługiwania się dwoma językami przynosi korzyści poznawcze w obszarach takich jak: kontrola uwagi, pamięć robocza, umiejętności reprezentacji abstrakcyjnych i symbolicznych oraz świadomość metajęzykowa.

Wokół nauki języka obcego przez dzieci z wadą wymowy krąży wiele mitów i półprawd. Nic dziwnego, biorąc pod uwagę fakt, że nawet badacze przez 100 lat dochodzili do różnych wniosków, często wzajemnie sprzecznych i mylnych. Rozprawmy się więc z najpopularniejszymi mitami dotyczącymi wad wymowy i ich wpływu na naukę języka obcego.

Mit 1: Jeśli dziecko ma wadę wymowy, lepiej poczekać z nauką języka obcego.

Nieprawda. Wada wymowy nie jest przeszkodą, a wczesna nauka języka obcego niesie wiele korzyści dla rozwoju dziecka.

Mit 2: Dziecko będzie mylić dźwięki i mówić gorzej w obu językach.

Nie jest to prawda. Przeciwnie. Dzieci dwujęzyczne wykazują wyższą świadomość metajęzykową niż dzieci jednojęzyczne, dzięki czemu łatwo wyłapują różnice między dwoma systemami fonetycznymi. Ponadto, jak czytamy na stronie Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych w tekście Okiem logopedy: Wpływ wczesnej nauki języka obcego na rozwój mowy:

„Wczesna nauka języka obcego nie tylko nie zaburza ani nie opóźnia rozwoju mowy ojczystej. Moje doświadczenie również potwierdza, że równoległe przyswajanie dwóch języków promuje rozwój każdego z nich. Także przynosi ono dziecku wymierne korzyści poznawcze m.in. w zakresie świadomości metajęzykowej, czyli umiejętności „mówienia o mówieniu”. Ta umiejętność z kolei jest czynnikiem o decydującym znaczeniu dla rozwoju biegłości w czytaniu oraz w nauce kolejnych języków (Lyon 1996). Oznacza to, że osoby dwujęzyczne mogą wcześniej niż osoby jednojęzyczne osiągać gotowość do podjęcia nauki czytania”.

Mit 3. Dzieci z wadą wymowy będą miały większe problemy z nauką czytania i pisania w języku obcym.

Nie do końca. Czytanie i pisanie jest utrudnione w przypadku dzieci z wadą wymowy niezależnie od tego, czy chodzi o naukę nowego języka czy ojczystego, ponieważ wada wymowy wiąże się również z trudnościami w komunikacji. Dlatego każdą wadę wymowy należy korygować.

Wada wymowy utrudnia naukę języków obcych – podobnie jak utrudnia przyswajanie języka rodzimego. To, do jakiego stopnia i w jaki sposób dyslalia będzie przeszkodą w opanowaniu języka, zależy w ogromnej mierze od jej podłoża.

Jeśli wada wymowy wynika z problemów ze słuchem, opanowanie języka obcego będzie dużym wyzwaniem dla dziecka. Podobnie gdy ma ono trudności związane z przetwarzaniem mowy. W obu tych przypadkach postrzeganie języka będzie zaburzone, więc dziecko nie otrzyma poprawnego wzorca artykulacji.

Z kolei jeśli wada wymowy wynika z zaburzeń w budowie albo funkcji aparatu mowy, dziecko ma możliwość nauki języka i czerpania z otoczenia poprawnych wzorców wymowy. W wielu przypadkach artykułowanie głosek języka obcego może wspierać wysiłki logopedyczne, bo stanowi dodatkowe ćwiczenie dla buzi, języka i podniebienia.

Wielojęzyczność a rozwój mowy u dzieci

Liczne badania dowiodły, że nauka wielu języków wzmacnia umiejętności posługiwania się każdym z nich. Dzieci dwujęzyczne uczą się mówić podobnie albo szybciej niż dzieci jednojęzyczne i nie ma dowodów na to, aby bilingwizm opóźniał rozwój mowy dziecka. Są natomiast badania potwierdzające intensywny rozwój zdolności poznawczych u dzieci dwujęzycznych.

Dziecko z wadą wymowy potrzebuje dużo wsparcia i zachęty ze strony nauczycieli oraz rodziców. Oto co możesz zrobić, aby ułatwić dziecku z wadą wymowy naukę angielskiego:

• Wprowadź naukę przez zabawę. Dzięki temu dziecko nie będzie się skupiało na tym, jak wypowiada słowa i nie będzie odczuwało presji na idealną wymowę, która jest dla niego w tej chwili nieosiągalna.
• Przeprowadzaj z dzieckiem ćwiczenia logopedyczne w języku obcym.
• Powstrzymuj się od poprawiania na siłę wymowy dziecka. Delikatnie zachęcaj do wymawiania trudnych dla niego słów, chwal starania i drobne postępy.

Zobacz, jak można uczyć się angielskiego przez zabawę i dlaczego to działa.

Nauka języka obcego w przypadku wady wymowy może pomóc w jej skorygowaniu. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że nowe głoski i zbitki głosek nieobecne w języku ojczystym aktywizują aparat mowy i stanowią trening wzmacniający narządy mowy. Ponadto dzieci dwujęzyczne mają wyższą świadomość metajęzykową. Lepiej rozumieją, czym jest język, jak działa i jak jego aspekt fonetyczny wiąże się z semantycznym (znaczeniowym). Ułatwia to samodzielne dostrzeganie błędów wymowy i korygowanie jej wad.

Chcesz, aby Twoje dziecko uczyło się angielskiego w sposób dostosowany do jego potrzeb? Wypróbuj interaktywne zajęcia online z native speakerami w Novakid. Zobacz, jak nauka angielskiego może wspierać rozwój Twojego dziecka. Zapisz się na darmową lekcję próbną już dziś!