Jak działa pamięć dziecka? Mnemotechnika i inne ćwiczenia na pamięć dla dzieci

Gdy mówimy o zdrowym procesie rozwoju mózgu, to trzeba patrzeć na niego całościowo, a nie w oderwaniu od innych obszarów rozwojowych – mówi psycholog Gülizar Şehitoğlu. Jak podkreśla, rozwój definiujemy całościowo jako obszary rozwoju biologicznego, neurologicznego, psychospołecznego i poznawczego. Są to procesy, które integrują się i harmonizują ze sobą i czynią z nas świadomych ludzi.

Jednak, czym właściwie jest pamięć? Termin ten odnosi się do psychologicznych procesów pozyskiwania, przechowywania, zatrzymywania i późniejszego wyszukiwania informacji. Istnieją trzy główne procesy związane z pamięcią: kodowanie, przechowywanie i odzyskiwanie.

Ludzka pamięć obejmuje zdolność zarówno do przechowywania, jak i odzyskiwania informacji. Nie jest to jednak proces bezbłędny. Czasami ludzie zapominają lub błędnie coś pamiętają. Innym razem informacje nie są właściwie zakodowane w pamięci. Dlatego tak ważne jest wzmacnianie zdolności poznawczych nie tylko od najmłodszych lat, ale także w dorosłym życiu. Trening pamięci poprzez gry, zabawy i wykorzystanie mnemotechniki w edukacji może zapobiegać starzeniu się mózgu i poważnym schorzeniom, takim jak choroba Alzheimera i inne rodzaje demencji.

Rodzaje pamięci

Według Richarda Atkinsona i Richarda Shiffrina, w teorii zaproponowanej początkowo w 1968 roku, można wyróżnić trzy odrębne typy pamięci. Są to: pamięć sensoryczna, pamięć krótkotrwała i pamięć długotrwała.

Pamięć sensoryczna jest najwcześniejszym stadium zapamiętywania. Na tym etapie informacje sensoryczne z otoczenia są przechowywane przez bardzo krótki okres czasu, na ogół nie dłużej niż pół sekundy dla informacji wizualnych i trzy do czterech sekund dla informacji słuchowych.

Pamięć krótkotrwała, znana również jako pamięć aktywna, to informacje, których aktualnie jesteśmy świadomi lub o których myślimy. Zwracanie uwagi na wspomnienia sensoryczne generuje informacje w pamięci krótkotrwałej. Większość informacji przechowywanych w pamięci aktywnej jest dostępna przez około 20 do 30 sekund. Powtarzanie informacji na głos lub w myślach może okazać się jednym ze sposobów na to, jak ćwiczyć pamięć krótkotrwałą.

Pamięć długotrwała odnosi się do ciągłego przechowywania informacji. Jest w dużej mierze poza naszą świadomością, ale można ją przywołać do pamięci krótkotrwałej lub roboczej, jeżeli zachodzi taka potrzeba. Niektóre wspomnienia są dość łatwe do przywołania, podczas gdy dostęp do innych jest znacznie trudniejszy.

Znaczenie pamięci i mnemotechniki dla dzieci

Zwykle, kiedy mówimy o wspomnieniach, myślimy o naszych pierwszych wspomnieniach empirycznych, które przywołujemy za pomocą naszej pamięci.

Psycholożka Gülizar Şehitoğlu twierdzi, że struktury mózgu, które składają się na pamięć, zaczynają się znacząco rozwijać po 4-5 roku życia. Z uzyskanych danych wynika, że 24% doświadczeń empirycznych powstałych do pierwszych 6-7 lat jest usuwanych, ale pamięć staje się silniejsza w tym procesie do 10-12 roku życia.

Część mózgu zwana hipokampem jest zaangażowana w uczenie się i zapamiętywanie. Ponieważ ta część nie jest wystarczająco rozwinięta w młodym wieku, nie jest możliwe utworzenie pamięci o żadnym wydarzeniu. To, że wyraźnie pamiętamy niektóre wspomnienia z dzieciństwa, świadczy o tym, że wybrana sytuacja była dla nas silnie nacechowana emocjonalnie.

Powołując się na przeprowadzone badania, psycholożka Gülizar Şehitoğlu dowodzi, że dzieci uczą się pewnych rzeczy już w łonie matki. Z czasem, im więcej  powtarzają, tym łatwiej zapamiętują. Na przykład nauka języka angielskiego rozpoczęta we wczesnym wieku, nawet gdy dziecko jest jeszcze w łonie matki, będzie przebiegać szybciej w najsilniejszym okresie rozwoju mózgu, który następuje jeszcze przed ukończeniem 5-6 roku życia. 

Zdaniem psycholożki Gülizar Şehitoğlu, rodzice powinni wspierać rozwój swoich dzieci poprzez stworzenie odpowiedniego środowiska sprzyjającemu nauce, z różnymi bodźcami i wykorzystując ćwiczenia z zakresu mnemotechniki. 

Małe dzieci potrzebują podczas nauki dużej ilości powtórzeń, aby nieustannie  wzmacniać połączenia neuronowe w mózgu. Mnemotechnika skupia się m.in na zapamiętywaniu pierwszych liter i cyfr, tworzeniu rymów, łączeniu w pary oraz wykorzystywaniu wyobraźni. Dzięki takim powtórkom różnorodnych ćwiczeń mnemotechnicznych wiedza się lepiej utrwala. Rodzice powinni zdawać sobie sprawę z szybkości połączeń synaptycznych w pierwszych latach życia dziecka i wykorzystywać ten fakt w codziennych zabawach z maluchem. 

Jak wzmacniać metody zapamiętywania u dzieci? 

Aby pomóc dzieciom rozwijać umiejętności zapamiętywania i pamiętać ważne wydarzenia z życia oraz nowe informacje, których dzieci uczą się w szkole, nasza ekspertka przygotowała kilka porad. Jej zdaniem, jest wiele dobrych rzeczy, które rodzice mogą zrobić, aby wspierać zdrowy rozwój pamięci u swoich dzieci. Niektóre z nich to:

• Aby dorastać w zdrowym środowisku rodzinnym, dotyk jest niezbędny dla dziecka. Jest to najbardziej podstawowy zmysł, który może sprawić, że dzieci poczują, że istnieją. Dorastanie w środowisku, w którym występuje dotyk i kontakt bezpośredni, nawiązywanie kontaktu wzrokowego oraz przytulanie jest ważne dla rozwoju mózgu.
• Unikaj patrzenia przez dziecko na ekrany we wczesnych miesiącach rozwoju, zwłaszcza w ciągu pierwszych 2 lat życia.
• Bycie jak najbardziej zaangażowanym w życie i rozmawianie z dzieckiem to najbardziej wpływowe procesy wspierające rozwój języka i rozwój pamięci.
• Daj dziecku często próbować nowych rzeczy. Komórki mózgowe dziecka rozwijają się w miarę zdobywania nowych doświadczeń. Dodanie nowych sytuacji, zabawek lub ruchów do gier, w które będziesz bawić się z dzieckiem, przyspieszy zawiązanie się tych komórek.
• Rodzice powinni czytać dzieciom od wczesnego dzieciństwa. Książki audio i ruchome, książki 3D lub tradycyjne – wszystkie będą wspaniałe. Z kolei karty obrazkowe z przyciągającymi wzrok grafikami i karty sensoryczne mogą być częścią codziennych zajęć rozwijających pamięć wizualną.
• Muzyka to kolejny wartościowy zasób, z którym warto aktywnie wchodzić w interakcje. Angażowanie ruchu całego ciała podczas słuchania piosenki i wspólne głośne śpiewanie sprawia, że jest to zabawne i korzystne dla dzieci. Wkład muzyki w naukę jest ogromny.
• Organizowanie codziennych zajęć, które stymulują wszystkie zmysły dzieci. Na przykład zabawy wzrokowe, słuchowe, sensoryczne i kinetyczne. Rozwój pamięci następuje nie tylko poprzez bezpośrednie wspieranie tego obszaru rozwoju, ale także poprzez wspieranie pozostałych obszarów. 
• Pozwól dziecku poczuć słońce i wiatr za oknem, wspólnie doświadczając natury. Nawet gdy jesteście w domu, wyjrzyjcie razem przez okno i rozmawiajcie o rzeczach na zewnątrz. Pokaż maluchowi życie w ruchu, które zaangażuje do pracy wszystkie zmysły, w tym pamięć.

Gry pamięciowe oraz mnemotechnika dla dzieci to świetne sposoby na poprawę rozwoju kognitywistycznego i poznawczego oraz na przyspieszenie procesu uczenia się angielskiego słownictwa. Zabawy na pamięć i koncentrację dla dzieci zachęcają ich do przypominania sobie określonych informacji, wzmacniają zdolność do zapamiętywania i wykorzystywania wiedzy w praktyce. 

Grając w gry pamięciowe, dzieci mogą ćwiczyć i doskonalić swoje umiejętności pamięci krótkotrwałej, co ma pozytywny wpływ na ich ogólną pamięć i zdolności uczenia się. Co więcej, włączając do zabaw nowe angielskie słowa, dzieci łączą przyjemne skojarzenia z pożytecznym procesem nauki. Wszystko odbywa się bezstresowo, jest dla dziecka wciągające i przyjemne.

Oto 15 rekomendacji dla najlepszych gier pamięciowych do nauki angielskiego słownictwa, a także do poprawy pamięci i koncentracji. Nauka słówek angielskich wcale nie musi być monotonna. Zainteresuj dziecko zabawami pamięciowymi już dziś!

1. Gry logiczne

Kładą nacisk na umiejętności rozwiązywania problemów, w tym logikę, rozpoznawanie wzorców, rozwiązywanie sekwencji, rozpoznawanie przestrzenne i uzupełnianie słów. Te gry zmuszają dzieci do używania pamięci na różne sposoby, dzięki czemu mogą trenować swoją pamięć roboczą, pamięć długotrwałą i pamięć wzrokową.

Oto kilka przykładów gier logicznych, które mogą pomóc w rozwijaniu umiejętności zapamiętywania u dzieci: układanki, które wymagają od dzieci zapamiętania położenia elementów i przywołania obrazów; Sudoku oparte na liczbach, które wymaga od dzieci zapamiętywania sekwencji i przywoływania informacji oraz gry w labirynty, które wymagają od dzieci zapamiętania ścieżki, którą obrały i zapamiętania jej, aby znaleźć wyjście z labiryntu.

2. Gra w dopasowywanie

Wymaga od dzieci zapamiętania położenia przedmiotów lub obrazów na planszy oraz połączenia między tymi przedmiotami w celu znalezienia par. Dzięki powtarzającej się zabawie dzieci mogą poprawić swoją pamięć wzrokową, pamięć krótkotrwałą i pamięć roboczą. Gry w dopasowywanie występują w wielu wariantach, m.in. jako: dopasowywanie kart z obrazkami, kształtami czy dopasowywanie kolorów.

3. Karty pracy z ćwiczeniami wspierające pamięć

Arkusze z ćwiczeniami edukacyjnymi mogą być również skutecznym sposobem rozwijania umiejętności zapamiętywania u dzieci. Angażując dzieci w zabawne, praktyczne zajęcia, uczniowie mogą wzmocnić swoje zdolności pamięciowe, zwiększyć zdolność zapamiętywania informacji i poprawić swoje umiejętności poznawcze. 

Wiele przykładów gotowych materiałów do wydrukowania wspierających rozwój pamięci dzieci znajdziesz w Internecie. Najpopularniejsze z nich obejmują: arkusze z obrazkami, literami, cyframi lub kształtami do dopasowania; wyszukiwanie słów, wykreślanki i fiszki do zapamiętywania nowego angielskiego słownictwa.

4. Gry pamięciowe online

Gry online to coś, co w dzisiejszych czasach dzieci uwielbiają najbardziej. Edukacyjne gry online są wygodne i wciągające, a niektóre z nich mogą również pomóc w rozwijaniu umiejętności zapamiętywania u dzieci. To świetna okazja, aby jak najlepiej wykorzystać czas przed ekranem. 

W gry pamięciowe online można grać na komputerze, tablecie lub smartfonie, w dowolnym miejscu i czasie. W Internecie nie brakuje ciekawych propozycji, ale naszym ulubionym przykładem jest gra “Pociąg pamięci – Memory Train”. Kiedy na ekranie pojawi się kilka liczb, trzeba dobrze je zapamiętać i powtórzyć w tej samej kolejności. Za każdy poprawnie zapamiętany ciąg liczb otrzymuje się punkty. W miarę rozgrywki kolejne  wyświetlane ciągi liczb będą coraz dłuższe i trudniejsze do zapamiętania.

5. Gra planszowa 5 sekund

To ulubiona gra towarzyska i rodzinna dla tych, którzy potrafią działać pod presją czasu. Zasady są dość proste. Gracze otrzymują proste pytanie i mają 5 sekund na wymyślenie 3 odpowiedzi, zanim upłynie czas na klepsydrze.  Jeśli gracz nie udzieli wszystkich odpowiedzi przed upływem czasu, nie otrzymuje punktów. Możesz bez problemu zagrać w tę grę z młodszymi dziećmi, po prostu zwiększając czas na udzielenie odpowiedzi do 10 sekund.

6. Gry fabularne

Przykładami gier wspierających rozwój pamięci u dzieci są: „Zapamiętaj historię”, w której jedna osoba zaczyna opowiadać historię, a następnie zatrzymuje się w pewnym momencie. Pozostali gracze muszą następnie na zmianę kontynuować historię, starając się zapamiętać jak najwięcej szczegółów. Druga gra to „Opowiadanie obrazkowe”, w którym dzieciom pokazuje się obrazek, a następnie muszą stworzyć historię na podstawie tego, co widzą.

7. Znajdź pary – gra w klasyczne memory

Gra polega na odwracaniu fizycznych kart i próbowaniu znalezienia par pasujących obrazów lub słów. Możesz przygotować takie karty w domu lub dla starszych dzieci, które uczą się angielskiego w szkole, możesz zagrać w grę z nowym słownictwem zapisanym na fiszkach.

8. Kalambury

Kalambury to klasyczna gra polegająca na rysowaniu lub pokazywaniu i zgadywaniu, która może pomóc w rozwijaniu umiejętności zapamiętywania u dzieci. Gra wymaga od graczy losowania kart obrazkowych przedstawiających słowo lub frazę, a inni gracze muszą odgadnąć, co to za słowo lub fraza. Kalambury pomagają w rozpoznawaniu słów, rozwojowi pamięci wzrokowej, umiejętności obserwacji i kreatywnego myślenia.

9. Gra w 3 kubki

Umieść trzy identyczne plastikowe kubki w jednej linii na stole, górą do dołu. Umieść mały przedmiot pod jednym kubkiem, aby dziecko mogło zobaczyć, pod którym kubkiem znajduje się przedmiot. Tasuj kubki, przesuwając je po stole, szybko zmieniając ich pozycje w przód, w tył oraz dookoła. Gdy przestaniesz przesuwać kubki, poproś dziecko, aby wskazało, pod którym kubkiem znajduje się przedmiot.

10. Simon Says – Szymon Mówi

Simon Says to klasyczna słowna gra pamięciowa, która jest popularna wśród dzieci i dorosłych. Celem gry jest wykonywanie poleceń „Szymona”, którym zwykle jest wyznaczony lider lub osoba rozpoczynająca grę, unikając jednocześnie wykonywania czynności, które nie są poprzedzone słowami „Simon mówi”.

11. Kim jestem?

Gra pamięciowa, w której dzieci muszą przypomnieć sobie nazwiska znanych osób lub postaci, które następnie trzeba przedstawić pozostałym uczestnikom gry, bez mówienia wprost o kogo chodzi. W Kim jestem? można grać z dziećmi w każdym wieku. To świetny sposób na ćwiczenie pamięci i zachęcanie do krytycznego myślenia.

12. Znajdź różnice

Łatwa i zabawna gra, często w formie wydruku lub umieszczona w gazetce dla dzieci, w której maluchy muszą porównać dwa obrazki i zapamietać oraz wskazać różnice między nimi.

13. I Spy – Jestem szpiegiem

W tej grze jedna osoba opisuje przedmiot, a inni muszą odgadnąć, co to jest na podstawie przywołania obiektów z pamięci długotrwałej. Gra ma na celu poprawę spostrzegawczości i umiejętności zapamiętywania oraz jest świetnym sposobem na zabicie czasu podczas długiej podróży samochodem lub nudnego popołudnia.

14. Klasyczne gry karciane

Klasyczne gry karciane, takie jak Go Fish i Piotruś, są proste, łatwe do opanowania i można w nie grać standardową talią kart.

Gra Go Fish przypomina trochę „Piotrusia”, a trochę „Memory”. Talia kart składa się z par lub rzadziej czwórek kart, lecz nie ma w niej samotnej karty tak jak w „Piotrusiu”. Zadaniem graczy jest skompletowanie jak największej liczby par lub czwórek, zależnie od wersji. Z potasowanej talii rozdaje się graczom po pięć kart, resztę rozkłada się na stole koszulkami do góry, tworząc rezerwuar zwany w oryginale „pond”, czyli staw, z którego dobiera się kolejne karty. Stąd pewnie nazwa gry.

Gra w klasycznego Piotrusia polega na próbie uniknięcia pozostania z kartą niepasującego Piotrusia. Dzieci muszą pamiętać, które karty zostały zagrane i podejmować decyzje na podstawie tych informacji. Gra pomaga poprawić umiejętności przywoływanie pamięci roboczej i myślenia strategicznego.

15. Krzyżówki

Rozwiązując krzyżówki, dzieci mogą poprawić zapamiętywanie ważnych informacji, takich jak angielskie słownictwo, daty historyczne i lokalizacje geograficzne. To świetna rozrywka na wakacje, zarówno dla dzieci, jak i dorosłych.

Co sądzisz o pracy nad pamięcią u dzieci od najmłodszych lat? Daj nam znać w sekcji komentarzy poniżej. Czy podobały Ci się nasze rekomendacje gier pamięciowych dla dzieci i wspierających rozwój młodych umysłów? W każdą z naszych gier można grać w domu lub na świeżym powietrzu podczas wakacji lub krótkich wycieczek! Nie czekaj i pomóż poprawić pamięć swoich dzieci już dziś!