5 min Żywienie małego dziecka może być sporym wyzwaniem dla rodzica. Sytuacje, że niemowlę od początku rozszerzania diety je wszystko, wbrew pozorom nie zdarzają się bardzo często. Dla dziecka, które jeszcze niedawno piło tylko mleko i nie znało posiłków stałych, jest to zupełnie nowa rzeczywistość, w której musi się odnaleźć.
Bez względu na to, czy rodzic karmi dziecko podając mu kawałki do samodzielnego zjedzenia, czy też karmi łyżeczką, można zaobserwować różne etapy procesu nauki jedzenia.
Maluch początkowo może uznać kawałek brokuła lub łyżeczkę za zabawkę, może rzucać jedzeniem, ugniatać je, rozgniatać i nie mieć najmniejszej ochoty na próbowanie przygotowanych pokarmów. To zupełnie normalne zachowanie, szczególnie na początku rozszerzania diety. Na tym etapie rzadko wymagana jest interwencja specjalisty.
Czerwona lampka powinna zapalić się dopiero wtedy, gdy brak apetytu utrzymuje się dłużej niż trzy tygodnie, gdy dziecko ma problem z akceptacją nowych konsystencji, a po ukończeniu 1. roku życia nie akceptuje pokarmów w innej formie niż purée. Zaniepokoić się powinniśmy także wtedy, gdy niechęci do jedzenia towarzyszą objawy wskazujące na pogorszenie stanu zdrowia dziecka.
Brak apetytu u dziecka – dlaczego dziecko nie chce jeść?
Po 1. roku życia zapotrzebowanie dziecka na niektóre składniki pokarmowe spada, maluch wolniej przybiera na wadze, więcej się rusza, staje się coraz samodzielniejszy i ciekawy świata. Etap szybkiego wzrostu się kończy, a rozpoczyna się okres odkrywania, poznawania i rozwoju emocjonalnego. To wszystko może wpływać na pojawianie się u dzieci między 2. a 6. rokiem życia okresowej niechęci do jedzenia i neofobii żywieniowej.
To czas, w którym dzieci zamykają się na nowe potrawy, unikają ich próbowania i preferują tylko dania i składniki, które już znają i lubią. Wynika to w dużej mierze z tego, że w toku ewolucji wykształcił się w człowieku mechanizm obronny, który zabezpiecza go przed zjedzeniem nowego, potencjalnie szkodliwego pokarmu. Jest to normalne zjawisko, wynikające z fizjologii i etapu rozwoju.
Dopóki brak apetytu pojawia się sporadycznie, jest sytuacją krótkotrwałą, nie wiąże się z konsekwencjami zdrowotnymi, a dziecko pozostaje aktywne i wesołe, nie ma potrzeby interwencji specjalisty.
Bywa jednak, że brak apetytu i niechęć do jedzenia zaczynają się przedłużać, wtedy należy szukać przyczyny takiego zachowania. Zaliczamy do nich m.in.:
- Nieprawidłową budowę wędzidełka
- Wzmożone/obniżone napięcie mięśniowe w obrębie jamy ustnej
- Zaburzenia integracji sensorycznej
- Ząbkowanie
- Rozwijającą się infekcję
- Alergię pokarmową
- Refluks
- Zakażenia pasożytnicze
Ale także
- Niedobory składników mineralnych np. żelaza
- Obniżoną ferrytynę
Przyczyny niechęci do jedzenia/braku apetytu mogą też mieć podłoże zupełnie niezwiązane z fizjologią. Przykładowo:
- Dziecko pije zbyt dużo wody bezpośrednio przed posiłkiem lub w jego trakcie.
- Talerz malucha jest przepełniony.
- Dziecko podjada między posiłkami.
- Dziecko ma zbyt mało ruchu, szczególnie na świeżym powietrzu.
Większość wymienionych przyczyn ma związek z fizjologią, rozwojem organizmu czy zaburzeniami, na które rodzic nie ma wpływu. Najczęstsze powody niechęci do jedzenia to wcale nie problemy zdrowotne czy ząbkowanie.
Główną przyczyną tego, że dzieci między 2. a 6. rokiem życia odmawiają spożywania posiłków, są aspekty psychologiczne oraz środowiskowe (to, co dzieje się dookoła malucha).
Jedzenie jest bardzo silnie związane z emocjami i w dużej mierze to właśnie one decydują o podejściu do jedzenia. Rodzice mają duży wpływ na relację dziecka z jedzeniem – zarówno pozytywny jak i negatywny.
Zachowania takie jak:
- zmuszanie dziecka do zjedzenia posiłku,
- nazywanie dziecka niejadkiem,
- używanie sztuczek (latająca łyżeczka udająca samolot),
- wzbudzanie w dziecku poczucia winy („Mama tak się starała, a ty w ogóle nie chcesz jeść. Jest mi bardzo przykro”),
- nagradzanie lub karanie dziecka za zjedzenie lub niezjedzenie posiłku,
- krzyczenie na dziecko podczas jedzenia,
- porównywanie dziecka do rodzeństwa,
mogą zaburzyć relację dziecka z jedzeniem i pogłębić niechęć do spożywania posiłków. Dobra i przyjazna atmosfera, wspólne jedzenie, rozmowy przy stole i szacunek do apetytu domowników mają wpływ na apetyt dziecka.
Co robić, gdy Twoje dziecko nie chce jeść? Poznaj 4 sposoby na brak apetytu
Nie ma jednego schematu działania, który byłby odpowiedni dla wszystkich dzieci. W przypadku, gdy brak apetytu związany jest ze stanem zdrowia, często usunięcie przyczyny (np. podcięcie wędzidełka, wyleczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza lub infekcji) skutkuje powrotem apetytu.
Jednak, gdy niechęć do jedzenia wynika z przyczyn psychologicznych lub środowiskowych, warto wprowadzić kilka praktyk, które mogą zachęcić dziecko do jedzenia i naprawić jego relację z jedzeniem.
Jedną z takich praktyk jest oswajanie z pokarmami w różnych kształtach i kolorach. Oswajanie jedzenia to nic innego jak zapoznawanie się z nim i przyzwyczajanie do niego. Rodzic może regularnie proponować dziecku nowe pokarmy, łącząc je z tymi znanymi i lubianymi. Czasami dopiero po kilku, a nawet kilkunastu próbach malec może zaakceptować nowość.
Warto pamiętać przy tym, że bardzo ważną rolę pełni dobra atmosfera przy stole, nastawienie rodzica i stosowana przez niego komunikacja – karmienie na siłę, zmuszanie, stosowanie kar i nagród może jedynie pogłębić problem i potęgować niechęć do spożywania pokarmów.
Dobrymi praktykami, które mogą zachęcić dziecko do jedzenia, są:
- Wspólne przygotowywanie posiłków.
- Pozwolenie dziecku, by samo skomponowało swój talerz, bazując na zaproponowanych mu produktach (świeżych, zdrowych i dobrej jakości).
- Zmiana formy podania posiłku np. jeśli dziecko nie lubi naleśników w całości, można spróbować pokroić je w paski przypominające spaghetti.
- Starsze dzieci można włączyć w planowanie posiłków i wspólne robienie zakupów spożywczych.
Brak apetytu u dziecka – kiedy wymaga leczenia?
W sytuacji, kiedy brak apetytu u najmłodszych dzieci utrzymuje się tygodniami, maluch często krztusi się podczas jedzenia, nie akceptuje nowych konsystencji mimo upływu czasu, odmawia chwycenia pokarmów rączką, jest osłabiony, blady, senny, występują u niego objawy alergii, bóle brzucha, biegunki/zaparcia — wówczas warto skontaktować się ze specjalistą.
Takie objawy nierzadko dotyczą kwestii zdrowotnych, wymagających interwencji lekarza, fizjoterapeuty, dietetyka dziecięcego lub neurologopedy.
W przypadku gdy dziecko jest w okresie neofobii żywieniowej, rodzice mogą zgłosić się po pomoc do terapeuty karmienia, który pomoże wprowadzić indywidualny plan działania. Pomoże on zapobiec niedoborom składników odżywczych, wynikającym z nieprawidłowej i mało zróżnicowanej diety.
Podsumowując, brak apetytu u dziecka to problem, z którym boryka się wielu rodziców. Przyczyny mogą być różnorodne – od fizjologicznych, takich jak problemy zdrowotne, po psychologiczne i środowiskowe. Kluczowe jest, aby zrozumieć, że okresowa niechęć do jedzenia jest normalna, ale już długotrwałe problemy mogą wymagać interwencji specjalisty.
Ważne jest, aby nie zmuszać dziecka do jedzenia, lecz starać się stworzyć przyjazną atmosferę przy stole i regularnie wprowadzać nowe pokarmy w zróżnicowanej formie. W sytuacjach, gdy brak apetytu utrzymuje się dłużej lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy, konieczna może być konsultacja z lekarzem, dietetykiem dziecięcym czy neurologopedą.
Autorką artykułu jest Dietetyk dziecięcy i kliniczny (@u_wojtusia_na_talerzu) Michalina Klukowska.
