7 min Psychologia rozwoju dziecka to dział psychologii zajmujący się badaniem zmian w zachowaniu, myśleniu i emocjach dziecka w miarę jego dorastania, od narodzin aż do końca okresu adolescencji. A dużo w tym okresie u naszych dzieci się dzieje.
Rozwój dziecka jest fascynującym procesem, który przyciąga uwagę wielu specjalistów, w tym psychologów, ale również rodziców. Zrozumienie, jak wspierać ten rozwój, jest kluczowe dla każdej osoby wychowującej dziecko. W naszym artykule, opartym na eksperckiej wiedzy psychologicznej, przyjrzymy się różnorodnym aspektom rozwoju dziecka i sposobom, w jakie możemy je wspierać.
Wspólnie z psycholog dziecięcą Natalią Supeł-Lipińską, skupimy się w tym artykule na merytoryce psychologii rozwoju dziecka i odpowiednim podejściu rodziców. Dowiedz się więcej na ten temat od naszej ekspertki.
Co robić, by dziecko rozwijało się najlepiej?
W poprzednim artykule na temat Integracji sensorycznej wspominaliśmy o metaforze kwiatów. Psycholog dziecięca Natalia Supeł-Lipińska pisała o tym, że każdy kwiat potrzebuje czasu, innych zabiegów pielęgnacyjnych czy warunków najbardziej optymalnych dla jego wzrostu.
Skąd jednak czerpać wiedzę na temat tego czego dany okaz potrzebuje? Skąd, my jako rodzice mamy wiedzieć, jak wspierać, na co zwracać uwagę i jakie modyfikacje wprowadzać by nasze dziecko rozwijało się jak najlepiej?
Z pomocą przychodzi wiedza na temat psychologii rozwojowej dziecka.
Etapy równowagi i nierównowagi w rozwoju dziecka
Informacje zawarte w tym akapicie nie mogą być jednak traktowane jak wskazówki skrojone na miarę każdego dziecka. Takowych należy szukać w gabinecie psychologicznym, gdzie specjalista, obserwując dziecko, nałoży na nie wiedzę na temat rozwoju dziecka, systemu rodzinnego i przedszkolno- szkolnego, tak by te wskazówki, których udzieli były jak najlepiej dopasowane do dziecka.
Przechodząc jednak do tego, na co warto zwracać uwagę obserwując dziecko, zachęcamy do zapoznania się z poniższą grafiką. Zostały na niej zaznaczone okresy równowagi i nierównowagi.
Okresy nierównowagi rozumie się jako “etapy, przez które dziecko musi przejść w czasie swojego rozwoju. Są one ogólnie rzec biorąc podobne dla wszystkich dzieci.”
“Aby wejść na najwyższe piętro, trzeba przejść wszystkie schody. Choć jednak te schody (tj. kolejne etapy rozwoju) dla każdego są takie same, to sposób w jaki poszczególne dzieci je pokonują, jest za każdym razem nieco inny.” (źródło: “Rozwój psychiczny dziecka 0-10 lat”, F.L.Ilg, L. Bates Ames, S.M. Baker).
Różnice te związane są między innymi z dojrzałością układu nerwowego, a nabyte w ich trakcie umiejętności pochodzą niemal ze wszystkich obszarów rozwoju. Co ważne – ich wyodrębnienie, oraz czas ich trwania jest orientacyjny.
Obserwując dziecko, warto zwrócić uwagę na to, ile czasu trwa dane zachowanie, czy tak było „od zawsze”, czy pojawiło się w ostatnim czasie, a jeśli w ostatnim czasie ( np., miesiąc temu) to czy w życiu dziecka pojawiły się inne stresory (przeprowadzka, rozwód rodziców, śmierć, rozłam przyjaźni, konflikt w szkole, problemy z nauką), które mogłyby nałożyć się na etap rozwoju w którym znajduje się młody człowiek.
Rozwój społeczno-emocjonalny w kolejnych latach życia dziecka
W zakresie rozwoju społeczno – emocjonalnego dziecko w wieku przedszkolnym dopiero uczy się wchodzić w relacje społeczne z innymi dziećmi.
Dzieci zaczynają bawić się ze sobą, a nie obok siebie, rozwój ich wyobraźni daje przestrzeń do tworzenia różnych zabaw, czy postaci, które często są nam dorosłym obce. Układ nerwowy młodszych 3- 4 letnich dzieci potrzebuje nas dorosłych, do powrotu do równowagi emocjonalnej.
Na tym etapie możemy obserwować, jak u dzieci silnie manifestuje się potrzeba rozładowania napięcia emocjonalnego poprzez ciało. Im dziecko starsze (5- 6 lat), tym łatwiej mu sięgać do strategii regulacji napięcia, która proponowana była przez rodziców na wcześniejszych etapach rozwoju.
Im starsze dziecko, tym większe znaczenie mają relacje rówieśnicze, dla dzieci rozpoczynających przygodę ze szkołą podstawową jest to czas nawiązywania trwalszych przyjaźni, czy porównywania się do kolegów i koleżanek, szczególnie w obrębie szybkości nauki pisania i czytania.
Okres wkraczania w naukę w 4 klasie bywa dla dojrzewających młodych ludzi trudnym wyzwaniem. Większe wymagania, ilość lekcji i ocen a do tego rozpoczynający się okres dojrzewania i hormonalnego wzrostu zmieniającego się ciała, jest dla młodych ludzi i ich rodziców wyzwaniem.
W tym czasie u młodych ludzi występować może tak zwana labilność emocjonalna, większe porównywanie się do rówieśników, oraz czas w którym coraz częściej każdy pomysł rodziców będzie negowany.
Jest to przedsmak okresu, w którym zadaniem rozwojowym młodego człowieka będzie zbudowanie swojej własnej tożsamości. By to mogło się zadziać, potrzebuje on pytać, kwestionować i podważać to co dotychczas było przez niego znane.
Aspekty fizyczno-motoryczne oraz poznawcze w rozwoju dziecka
Z perspektywy psychologicznej, rozwój dziecka można podzielić także na aspekty fizyczno-motoryczne oraz poznawcze. Obie te sfery są ściśle ze sobą powiązane i mają kluczowe znaczenie zarówno w okresach równowagi, jak i nierównowagi rozwojowej.
Zmiany w rozwoju fizycznym, takie jak wzrost, rozwój koordynacji i sprawności ruchowej, wpływają na zdolność dziecka do eksploracji świata i interakcji z otoczeniem.
Z kolei rozwój poznawczy, obejmujący m.in. uczenie się, pamięć, myślenie i język, umożliwia dziecku przetwarzanie doświadczeń i uczenie się z nich. To kluczowy obszar rozwoju, u dzieci w wieku szkolnym.
Zarówno okresy równowagi, kiedy dziecko zdaje się rozwijać płynnie, jak i nierównowagi, charakteryzujące się większymi wyzwaniami i zmianami, są niezbędne dla holistycznego rozwoju i adaptacji dziecka do środowiska. Zrozumienie tych procesów pozwala na lepsze wsparcie dziecka w jego rozwoju i zapewnienie mu dobrego startu w przyszłość.
Podsumowując, kluczowym elementem we wsparciu rozwoju dziecka jest holistyczne podejście, uwzględniające zarówno aspekty fizyczne, motoryczne, jak i poznawcze oraz emocjonalno-społeczne. Każde dziecko jest wyjątkowe i rozwija się we własnym tempie, dlatego ważne jest indywidualne dostosowanie wsparcia do jego potrzeb.
Zrozumienie i obserwacja etapów rozwojowych dziecka, zarówno w okresach równowagi, jak i nierównowagi, pozwoli rodzicom i opiekunom efektywnie reagować na potrzeby swoich pociech, wspierając ich w zdrowym i harmonijnym dorastaniu.
