16 min Wielojęzyczność to w dzisiejszym międzynarodowym i globalnym świecie bardzo pożądana cecha. Zdolność rozumienia i posługiwania się kilkoma językami w stopniu komunikatywnym ma wiele zalet i jest wartościowa zarówno dla nas samych, naszych dzieci jak i całego społeczeństwa. Dzięki znajomości kilku języków dziecko w przyszłości ma szansę wyrobić sobie szeroki pogląd na otaczający je świat, zdobyć lepszą pracę oraz zawrzeć wartościowe znajomości z osobami z całego świata.
Wielojęzyczność może być zjawiskiem naturalnie rozwijanym, na przykład gdy dziecko pochodzi z rodziny mieszanej, w której rodzice posługują się różnymi językami lub zjawiskiem nabytym, wówczas gdy rodzice tej samej narodowości kładą duży nacisk na rozwój językowy pociechy już od najmłodszych lat. Niezależnie od przyczyn występowania, wielojęzyczność jest bardzo pożądaną cechą wśród najmłodszych i dorosłych. Dowiedz się czym dokładnie jest wielojęzyczność i jak ją obudzić u dziecka. Sprawdź, co należy zrobić, aby pociecha była wielojęzyczna i językami obcymi władała tak dobrze jak językiem ojczystym.
Czym jest wielojęzyczność?
Wielojęzyczność to nic innego jak zdolność do posługiwania się kilkoma językami. Co ważne, abyśmy my sami lub nasze dzieci dołączyli do grona osób wielojęzycznych, wcale nie musimy znać każdego z języków obcych tak dobrze jak języka ojczystego. Według najnowszych badań naukowców, aby zostać osobą wielojęzyczną wystarczy posługiwać się kilkoma językami w stopniu komunikatywnym lub wręcz dopiero uczyć się danego języka.
Ze względu na różnorodność świata w którym żyjemy, wielojęzyczność nie jest zjawiskiem wtórnym, występującym wyłącznie na skutek dobrowolnej nauki dodatkowych języków obcych przez dorosłych i dzieci. Istnieją kraje i regiony na świecie, gdzie wielojęzyczność jest zjawiskiem całkowicie naturalnym. Wynika to zazwyczaj z kwestii politycznych czy etnicznych. Przykładowo a Afryce, Indiach lub w Kanadzie często używa się jednego języka do komunikowania się z rodziną i znajomymi, drugiego podczas wyprawy w inny region kraju, a jeszcze innego do załatwiania różnych spraw urzędowych.
W końcu, wielojęzyczność to także często naturalnie występujące zjawisko w rodzinach mieszanych, w których rodzice na co dzień posługują się różnymi językami. Dzieci takich osób w naturalny sposób równolegle uczą się języków obojga rodziców, traktując je na równi jako języki ojczyste. Dodatkowo, jeśli rodzice różnych narodowości posługują się w domu trzecim językiem, który ułatwia im komunikację, dziecko bardzo szybko podłapuje również ten język. Przykładowo, jeśli matka dziecka jest Polką, a ojciec Niemcem, a dodatkowo komunikują się oni między sobą w języku angielskim, dziecko uczy się jednocześnie aż trzech języków – polskiego, niemieckiego i angielskiego.
Faktem jest, że dziecko z rodziny mieszanej ma większe szanse na perfekcyjne opanowanie kilku języków obcych w młodym wieku niż dziecko, które ma obu rodziców Polaków. Mimo to, nic nie stoi na przeszkodzie, aby dziecko posiadające rodziców tej samej narodowości nabyło zdolność do posługiwania się kilkoma językami i stało się wielojęzyczne. Wszystko zależy od odpowiedniego podejścia rodziców i pociechy do nauki języków obcych, odpowiedniego momentu rozpoczęcia nauki oraz zaangażowania samego dziecka w proces przyswajania języków obcych.
Jak obudzić wielojęzyczność u dzieci?
Aby dziecko mogło stać się wielojęzyczne, wcale nie musi wychowywać się w rodzinie mieszanej, w której na co dzień rodzice posługują się kilkoma, różnymi językami. Wielojęzyczność mogą rozwijać również dzieci wyłącznie z „polskich” rodzin mieszkających w Polsce. Wystarczy odpowiednie zaangażowanie rodziców i dziecka w systematyczną naukę języków obcych oraz zastosowanie kilku sprawdzonych metod.
OPOL – One Parent One Language
Metoda ta w dosłownym tłumaczeniu oznacza: „jeden rodzic – jeden język”. Strategia polega na tym, że każdy rodzic mówi do dziecka tylko w jednym języku, np. ojciec mówi do dziecka wyłącznie po polsku, a matka wyłącznie po angielsku. Model ten funkcjonuje naturalnie w rodzinach mieszanych, gdzie każde z rodziców mówi do dziecka w swoim języku ojczystym, jednak nic nie szkodzi na przeszkodzie, aby takie rozwiązanie wprowadzić w rodzinie wyłącznie „polskiej”. Jednak co ważne, o taką strategię można się pokusić wyłącznie wówczas, gdy rodzic zna dany język obcy, np. angielski w stopniu biegłym. Innym pomysłem, jeśli rodzic sam nie zna dobrze angielskiego, ale chce żeby pociecha uczyła się go od najmłodszych lat jest zatrudnienie niani native-speakerki, która będzie komunikowała się z dzieckiem wyłącznie w swoim ojczystym języku, który będzie inny niż ojczysty język dziecka.
ML@H – Minority Language at Home
Ta metoda w języku polskim określana jest jako używanie języka mniejszości w domu. Ten model funkcjonuje na dwa sposoby, w zależności od tego czy mamy do czynienia z rodziną mieszaną na emigracji, czy z wyłącznie „polskimi” rodzicami mieszkającymi w Polsce, którzy chcą obudzić w dziecku wielojęzyczność.
W przypadku mieszanej rodziny na emigracji, zasada Minority Language at Home polega na tym, że w domu cała rodzina używa języka ojczystego rodziców – język mniejszości, natomiast w szkole i na ulicy dzieci stykają się z innym językiem – językiem większości danego społeczeństwa. Przykładowo, jeżeli mamy rodziców polsko-angielskich mieszkających w Wielkiej Brytanii, w myśl tej zasady można przyjąć, że w domu dziecko posługuje się przez większość czasu językiem polskim, a w przedszkolu, szkole, na mieście i ze znajomymi – językiem angielskim, który jest powszechnie używany w Wielkiej Brytanii.
W przypadku „polskiej” rodziny żyjącej w Polsce, w myśl tej samej zasady Minority Language at Home można przyjąć, że w domu dziecko powinno głównie posługiwać się językiem angielskim, a w codziennych sytuacjach poza domem językiem polskim, który naturalnie występuje w naszym kraju.
T&P – Time and Place
To metoda na obudzenie wielojęzyczności u dziecka polegająca na rozdzieleniu czasu i miejsca. Strategia ta sprawdza się najlepiej w przypadku jednojęzycznych rodziców mieszkających w kraju, w którym mówi się w ich języku ojczystym. Metoda Time and Place zakłada wykorzystywanie przez dziecko wyłącznie języka obcego w określonych sytuacjach i o określonej porze. Przykładowo, kontakt z językiem obcym może następować podczas lekcji, spotkań z native-speakerem, wyjazdów zagranicznych, oglądania bajek w języku angielskim, śpiewania angielskich piosenek czy anglojęzycznych zabaw ruchowych. W przypadku tej strategii dobrze sprawdzi się również nauka przez zabawę prowadzona mimochodem, wyłącznie w języku angielskim.
Metoda mieszana
To najprostsza do wdrożenia strategia polegająca na używaniu naprzemiennie raz jednego, raz drugiego języka przez rodziców. Największa skuteczność tej metody ma miejsce w społecznościach dwu – lub wielojęzycznych, gdzie wszystkie języki funkcjonują obok siebie na równych prawach i zasadach. Przykładowo, w Kanadzie, gdzie obok siebie w sposób naturalny funkcjonują dwa języki urzędowe, dziecko od najmłodszych lat przyswaja w równym stopniu język angielski i francuski. Należy jednak wziąć pod uwagę, że strategia mieszana może okazać się nieco chaotyczna, dlatego należy dobrze rozważyć wprowadzenie jej u dzieci żyjących w społecznościach z tylko jednym dominującym językiem, na przykład w Polsce.
Jak wspierać rozwój wielojęzyczności u dziecka?
W procesie rozwijania wielojęzyczności, bardzo ważne jest, aby dać maluchowi odpowiednie wsparcie i konsekwentnie, wspólnie z nim, dążyć do celu. Dziecko, u którego chcemy rozwinąć wielojęzyczność, musi być stale zainteresowane wprowadzanymi przez rodziców metodami nauki. Prawidłowy rozwój umiejętności językowych wymaga stałego kontaktu z językami obcymi, praktyki oraz możliwości korzystania z języków w sposób swobodny, na przykład podczas zabawy czy interakcji z rówieśnikami. Działanie w myśl tych zasad jest prostsze niż myślisz, dlatego poniżej znajdziesz listę kilkunastu codziennych czynności, które możesz podejmować wraz z dzieckiem w celu rozwijania u niego wielojęzyczności.
Wielojęzyczność pociechy możesz wspierać poprzez:
- Codzienną rozmowę z dzieckiem w języku angielskim.
- Wspólne śpiewanie piosenek i recytowanie wierszyków po angielsku.
- Wspólną zabawę w anglojęzyczne gry ruchowe.
- Wspólne czytanie książeczek anglojęzycznych.
- Wspólne oglądanie bajek po angielsku.
- Wykonywanie codziennych czynności po angielsku, np. wspólne gotowanie i nazywanie sprzętów w kuchni i żywności po angielsku.
- Opowiadanie rodzinnych historii po angielsku.
- Naukę czytania i pisania po angielsku.
- Rozmawianie z partnerem w języku angielskim.
- Cierpliwość i konsekwencję w nauczaniu.
Jeśli zauważysz, że któraś z czynności wykonywanych w języku angielskim szczególnie przypadła Twojemu dziecku do gustu, nie bój się powtarzania ich tak długo, dopóki maluch się nie znudzi. Twoja pociecha jest fanem Świnki Peppy? Nie ma w takim razie nic złego w oglądaniu odcinków tej bajki w kółko, raz za razem.
Co zrobić, jeśli dziecko miesza języki?
W rodzinie mieszanej, w której wielojęzyczność to naturalne zjawisko, ale również w rodzinie jednojęzycznej, w której dziecko uczone jest wielojęzyczności, mieszanie języków przez dziecko jest naturalne i nie należy się go obawiać. Dziecko, które intensywnie uczestniczy w procesie uczenia się języków nie potrafi jeszcze tych języków rozdzielać, dlatego często zdarza się, że maluch „pożycza” słowo z innego języka, jeśli zajdzie taka potrzeba. To dobrze, ponieważ oznacza to, że dziecko naturalnie korzysta ze swoich całościowych zasobów językowych.
Dzieci wielojęzyczne bardzo często rozumieją pewne sytuacje lepiej w jednym języku, niż w drugim. Wynika to z faktu, że dziecko różnych języków używa w różnych sytuacjach i w odmiennym kontekście. Przykładowo, jeżeli w domu dziecko wielojęzyczne częściej używa języka polskiego, a w przedszkolu języka angielskiego, normalnym będzie, że o tym, co działo się w przedszkolu dziecko chętniej opowie po angielsku, natomiast o sprawach związanych z domem i rodziną będzie wolało rozmawiać po polsku. Często bywa również tak, że z rodziną i krewnymi dziecko będzie rozmawiało po polsku, a z kolegami i znajomymi po angielsku.
Zalety i wady wielojęzyczności u dzieci
Rozwijanie wielojęzyczności u dziecka z rodziny mieszanej lub jednojęzycznej ma zarówno szereg zalet jak i kilka wad. Poniżej prezentujemy najczęściej wymieniane przez rodziców i nauczycieli wady oraz zalety wielojęzyczności u dzieci.
Zalety wielojęzyczności
- Wspiera rozwój inteligencji.
- Stymuluje rozwój dziecka.
- Pozytywnie wpływa na rozwój kreatywnego myślenia.
- Pozytywnie wpływa na przyszłe zdolności językowe dziecka.
- Ułatwia naukę kolejnych języków w przyszłości.
- Pozwala szybciej nauczyć się języków obcych.
- Daje większą elastyczność w przystosowywaniu się do panujących warunków.
- Pozwala na większe zrozumienie otaczającego, globalnego świata.
- Wpływa na rozwój zdolności komunikacyjnych.
Wady wielojęzyczności
- Stwarza problemy z identyfikacją narodową dziecka.
- Jest dużym wysiłkiem dla rodziców, aby uczyć konsekwentnie uczyć dziecko języków obcych.
- Istnieje ryzyko, że dziecko wielojęzyczne gorzej będzie posługiwało się językiem ojczystym niż wprowadzonymi dodatkowo językami obcymi.
- Jeżeli dziecko ma wady wymowy, wielojęzyczność może dodatkowo pogłębić ten problem.
