Pozytywna dyscyplina dla dzieci w praktyce

Pozytywna dyscyplina to podejście wychowawcze oparte na szacunku, empatii i zrozumieniu dla dzieci. Nie polega ono na stosowaniu kar i surowych zakazów i nakazów, lecz na budowaniu zdrowych relacji, wspieraniu rozwoju dziecka i uczeniu go odpowiedzialności.

W ramach pozytywnej dyscypliny rodzice koncentrują się na wzmacnianiu pozytywnego zachowania i komunikacji z dzieckiem. Wierzą, że dzieci chcą dobrze postępować i rozwijać się, ale czasami potrzebują wsparcia i jasnych wytycznych, aby osiągnąć sukces.

W jaki sposób dyscyplinować dzieci?

Sprawdź jak dyscyplinować dzieci w zgodzie z kluczowymi zasadami pozytywnej dyscypliny dla dzieci. 

• Szacunek: Traktowanie dziecka z szacunkiem jest kluczowe. Oznacza to słuchanie, docenianie i akceptowanie jego uczuć i potrzeb. Szacunek powinien być wzajemny – rodzice również oczekują szacunku ze strony dziecka.

• Zrozumienie: W pozytywnej dyscyplinie rodzice starają się zrozumieć perspektywę dziecka. To pomaga im dostrzec, dlaczego dziecko może reagować w określony sposób i jakie potrzeby kierują jego zachowaniem.

• Nauka przez doświadczenie: Zamiast wymierzania kary, pozytywna dyscyplina skupia się na konsekwencjach naturalnych i logicznych. Dzieci uczą się poprzez doświadczenie, jakie są skutki ich działań, co pomaga im rozwijać umiejętność podejmowania odpowiedzialnych decyzji.

• Budowanie umiejętności społecznych: Pozytywna dyscyplina stawia na naukę umiejętności społecznych, takich jak rozwiązywanie konfliktów, radzenie sobie z emocjami i współpraca. Warto wspierać dzieci w rozwoju tych umiejętności poprzez rozmowy i wspólne ćwiczenia, także w zakresie inteligencji emocjonalnej. 

Dlaczego pozytywna dyscyplina jest dobra dla dzieci? 

• Pomaga dzieciom poczuć, że są ważne w rodzinie i społeczności.
• Jest  pełna szacunku i wymagająca. Ma cechy postępowania miękkiego (dla osoby) oraz twardego (dla problemu). Uprzejmość to wyraz szacunku dla dziecka, natomiast stanowczość, to wyraz szacunku dla siebie.
• Jest skuteczna długofalowo, ponieważ bierze pod uwagę to, co dziecko czuje i jakie podejmuje decyzje o sobie samym, aby odnosić sukcesy.
• Uczy ważnych umiejętności społecznych i życiowych, czyli szacunku, dbania o innych, rozwiązywania problemów i współpracy.
• Motywuje dzieci do odkrywania, jak bardzo są zdolne. Zachęca je do konstruktywnego używania swojej osobistej siły i autonomii.

Dyscyplinowanie dzieci z szacunkiem, zwłaszcza przedszkolaków, które dopiero uczą się zasad życia w społeczeństwie, może być wyzwaniem, ale istnieje wiele praktycznych strategii, które mogą pomóc rodzicom w osiągnięciu pożądanych rezultatów. 

Poniżej znajdziesz kilka przykładów, jak rodzice mogą dyscyplinować dzieci w praktyce, w pozytywny sposób. Pozytywny, czyli taki który zwiększa motywację dzieci do dobrego zachowania, a nie bazuje na negatywnym zachowaniu i ignorowaniu ich głębokich potrzeb. 

• Komunikacja i wyjaśnienie oczekiwań: Wyraźne komunikowanie oczekiwań jest kluczowe. Zamiast zakładać, że dzieci wiedzą, jak się zachować, ważne jest, aby jasno określić, jakiego zachowania oczekujemy od nich. Na przykład, zamiast powiedzieć „Bądź grzeczny”, możemy powiedzieć „Proszę mów cicho w domu, żeby nie przeszkadzać innym”.

• Skupienie na pozytywnym wzmacnianiu: Nagradzanie i wzmocnienie pozytywnego zachowania jest skutecznym narzędziem pozytywnej dyscypliny. Możemy chwalić i doceniać dziecko za jego wysiłki i osiągnięcia. Na przykład, gdy dziecko samo posprząta swoje zabawki, możemy mu powiedzieć: „Bardzo dobrze sobie poradziłeś z posprzątaniem. Jesteś bardzo odpowiedzialny/a”.

• Zwracanie uwagi na konsekwencje działań: Pozytywna dyscyplina polega na uczestnictwie dziecka w naturalnych konsekwencjach swoich działań. Na przykład, jeśli dziecko nie posprząta swojego pokoju, konsekwencją może być utrata uprzywilejowanego czasu na zabawę. To daje dziecku okazję aby w praktyce doświadczyć, jakie są skutki jego działań.
• Zapewnianie możliwości wyboru: Dzieci potrzebują poczucia autonomii. Dlatego ważne jest, aby zapewnić im alternatywy i możliwość wyboru. Na przykład, jeśli dziecko nie chce jeść warzyw, możemy dać mu wybór między różnymi rodzajami warzyw, aby czuło, że ma pewną kontrolę.

To, czego psychologowie zdecydowanie NIE zalecają w przypadku dyscyplinowania dzieci, to przede wszystkim: 

• Poniżanie i krytykowanie: Wykorzystywanie obraźliwych słów, poniżanie lub krytykowanie dziecka nie jest zgodne z pozytywną dyscypliną. Takie zachowanie ze strony rodzica może prowadzić do utrwalenia niskiego poczucia własnej wartości u dziecka i zepsuć Waszą relację. 

• Kary fizyczne: Przemoc fizyczna wobec dziecka jest absolutnie niedopuszczalna. Używanie siły jako formy dyscypliny nie tylko szkodzi dziecku, ale również przekazuje mu, że przemoc jest akceptowalna w rozwiązywaniu problemów. To niszczy zaufanie i może prowadzić do poważnych szkód emocjonalnych i fizycznych u dziecka.
• Wykorzystywanie wstydu i upokorzenia: Publiczne upokarzanie dziecka, wywoływanie wstydu lub nadmierne skupianie się na jego błędach również nie jest zgodne z pozytywną dyscypliną. Tego rodzaju podejście może prowadzić do niskiego poczucia własnej wartości i utrudniać rozwój pozytywnych relacji.
• Brak spójności i konsekwencji: Brak spójności i konsekwencji w stosowaniu dyscypliny może dawać dziecku sprzeczne sygnały. Jeśli jedno zachowanie jest nagradzane, a następnym razem wywołuje ono reakcję negatywną, dziecko może mieć trudności ze zrozumieniem, jakie zachowanie jest akceptowalne, a jakie nie. 

Jak rodzice mogą zostać edukatorami pozytywnej dyscypliny?

Aby stać się edukatorami pozytywnej dyscypliny, rodzice powinni nieustannie pogłębiać swoją wiedzę na temat wychowania dzieci oraz stawiać na samorozwój nie tylko dziecka, ale także swój własny. Mogą w tym pomóc książki tematyczne oraz fachowe artykuły na blogach psychologów dziecięcych. 

Ponadto praktyczne rozwijanie w rodzinie umiejętności radzenia sobie ze stresem, zarządzania własnymi emocjami i poznawanie skutecznych technik komunikacji pozwoli Wam lepiej reagować na trudne sytuacje i wzmacniać więzi. 

Skupianie się w rodzinie na budowaniu silnych i zdrowych relacji z dziećmi wzmacnia pozytywną dyscyplinę. Regularne spędzanie czasu razem, słuchanie i docenianie nawzajem swoich uczuć, szczera komunikacja i wsparcie, pomagają w budowaniu zaufania i zrozumienia.

Rola edukatora pozytywnej dyscypliny wymaga zaangażowania i gotowości do ciągłego doskonalenia się. To proces, który prowadzi do tworzenia zdrowszych i bardziej harmonijnych relacji rodzinnych oraz wspiera rozwój dzieci. Warto o to zawalczyć! 

Natalia Supeł-Lipińska wspomina, że karanie i nagradzanie to jedne z najstarszych  i wciąż popularnych metod wychowawczych. Pomimo licznych badań naukowych oraz publikacji, które poddają w wątpliwość skuteczność kar i nagród, w społeczeństwie wciąż wybrzmiewa takie przekonanie, że bez nagród i kar nie da się wychować dzieci. Jak jest w praktyce?

Czym jest kara? 

Przyjrzyjmy się wspólnie z psycholożką, co kryje się pod definicją słowa kara. Otóż, pod pojęciem kary rozumie się sytuację sztucznie lub naturalnie wywołaną, przykrą dla jednostki, która prowadzi do zahamowania tego zachowania, które ją wywołało. W danym momencie, gdy dziecko karę dostanie, rzeczywiście ten efekt jest natychmiastowo zauważalny, co początkowo prowadzi rodziców do skrótu myślowego, mówiącego o tym, że to działa. 

Jednak psycholog przytacza pewien przykład: 

„Była raz taka scena z dwulatkiem, który był agresywny wobec młodszej siostry. Po dwukrotnym karnym jeżyku podszedł do niej, zrobił dokładnie to, czego nie powinien robić, a następnie udał się spokojnie na kolejny time- out. Nauczył się, że jeśli odrobi swój time- out, może robić co chce.”

Jak wskazuje Natalia Supeł Lipińska na podstawie powyższego przykładu, w takiej sytuacji wiemy, że trudności nie znikają, a długofalowo kary po prostu nie działają. Dlaczego tak się dzieje? Dlatego, że skupiając się na objawie i starając się go wyeliminować poprzez karę, umyka nam przyczyna, którą w pierwszej kolejności potrzebujemy się zająć. To trochę jak z bólem gardła, który jest objawem – tłumaczy. Czujemy w przełyku pieczenie, natomiast nie znamy jego przyczyny. Może być tak, że mamy anginę, może zapalenie krtani, możliwe że zdarliśmy struny głosowe na koncercie, a może poprzedniego dnia za dużo mówiliśmy, no i ostatecznie nie można też od razy wykluczyć nowotworu gardła, prawda…? Jak podkreśla psycholog, znając przyczynę, dostarczamy sobie i dziecku potrzebnych informacji na temat tego co jest powodem niepożądanego zachowania i wspólnie zastanawiamy się nad strategiami poradzenia sobie z danym problemem

Jak kara wpływa na dziecko?

Jak wyjaśnia Natalia Supeł-Lipińska, to ważne, by pamiętać, że dzieci zachowują się dobrze jeśli tylko potrafią. Skoro nie potrafią i zachowują się w sposób dla nas nieakceptowalny, naszym dorosłym zadaniem i obowiązkiem jest nauczyć je granic i pomóc im je zrozumieć. Nie powinniśmy wykorzystywać dorosłej przewagi i karać dzieci za objaw, którym jest zachowanie. Musimy być świadomi tego, że kary nie wspierają w budowaniu silnej, bezpiecznej, opartej na zaufaniu relacji z dzieckiem. 

Jeśli zapewniamy dzieci o tym, że mogą przyjść do rodzica i porozmawiać o wszystkim, a potem krzyczymy i karzemy je za to, co nam powiedziały, to proste, że następnym razem dwa razy się zastanowią, zanim postanowią ponownie zwierzyć się ze swojego przewinienia lub kłopotu. Wówczas bardziej prawdopodobne jest to, że maluchy zaczną nas unikać, kłamać lub kombinować, aby uniknąć krzyku czy kary. 

W konsekwencji, gdy my rodzice złapiemy dziecko na kręceniu i kłamaniu denerwujemy się, ponownie krzyczymy, karzemy za „złe zachowanie” – czyli wpadamy w błędne koło i ponownie skupiamy się na objawie (kłamstwo), a nie na przyczynie (dlaczego to kłamstwo się pojawiło). 

Psycholog radzi, że zamiast karania najlepiej skupić się na szczerej rozmowie.  Szukanie przyczyny, dlaczego dziecko zachowało się w dany sposób jest najistotniejsze. Równie ważne jest wspólne poszukanie rozwiązania. Ale bez krzyku i bez wypominania „ A miałeś już tego nie robić”, „I widzisz jak ja mam ci zaufać, skoro ty…”. 

Natalia Supeł Lipińska zwraca uwagę na to, że to ważne by dzieci zdawały sobie sprawę z tego, że źle zrobiły, by widziały w rodzicach bezpieczną bazę, do której mogą przyjść gdy zacznie robić się trudno. Psycholog jest jednak zdania, że karą tego nie osiągniemy, a długofalowo tylko zaszkodzimy relacji z dzieckiem.

Wdrażanie pozytywnej dyscypliny u dzieci wymaga czasu, cierpliwości i stałego zaangażowania ze strony rodziców. Warto pamiętać, że pozytywna dyscyplina opiera się na budowaniu zdrowych relacji, szacunku i wspieraniu rozwoju dziecka, które wykształcone za młodu, zaprocentują w przyszłości.

Czy podobał Ci się ten artykuł? 

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego, w jaki sposób dyscyplinować dziecko w pozytywny sposób i motywować je do dobrego zachowania? Poznaj konkretne strategie, które wspierają rodziców w pozytywnym dyscyplinowaniu dziecka i zachowują balans między systemem kar i nagród. Skorzystaj ze specjalnego kursu dla rodziców od Novakid, który powstał wspólnie z psycholog dziecięcą – Natalią Supeł-Lipińską (@psychologiadzieci). 

Temat pozytywnej dyscypliny u dziecka to tylko jedno z zagadnień omawianych podczas wideo-kursu. Obejrzyj wszystkie odcinki i zdobądź cenną wiedzę, na temat wychowania swojego dziecka. Zapisz się już dzisiaj – wystarczy, że zostawisz swój adres e-mail, a otrzymasz całkowicie za darmo dostęp do pełnego wartościowej wiedzy kursu dla rodziców od Novakid, przygotowanego we współpracy z psychologiem dziecięcym.