Jak czytać płynnie z dysleksją i jak rozwiązać u dziecka problemy z czytaniem?

Proces nauki czytania zaczyna się na długo przed pierwszą przeczytaną książką. Dzieci już od najmłodszych lat oswajają się z literami, dźwiękami i rytmem języka.

• Świadomość fonologiczna – maluch zaczyna dostrzegać, że słowa składają się z mniejszych elementów dźwiękowych.
• Poznawanie liter i ich brzmienia – dziecko stopniowo łączy litery z odpowiadającymi im dźwiękami. To czas pierwszych prób składania prostych sylab, np. „ma”, „la”, „to”.
• Składanie wyrazów i pierwsze zdania – w miarę nabierania pewności dziecko zaczyna łączyć litery w całe słowa i zdania. Początkowo wolno, sylaba po sylabie, ale z czasem coraz płynniej.
• Rozumienie czytanego tekstu – samo odczytanie słów to dopiero połowa sukcesu! Ważne jest, by dziecko rozumiało to, co przeczytało.
• Płynne i ekspresyjne czytanie – na tym etapie dziecko nie tylko czyta, ale nadaje tekstowi intonację, rozpoznaje emocje i zaczyna czerpać przyjemność z lektury.

Przeczytaj też: Jak nauczyć dziecko czytać krok po kroku? Praktyczny poradnik dla rodziców

Osoby z dysleksją często postrzegają tekst inaczej niż ich rówieśnicy. Litery mogą się wówczas przemieszczać, zamieniać miejscami lub wydawać się rozmazane, co sprawia, że odczytywanie słów wymaga większego wysiłku. Niektóre dzieci widzą tzw. skaczące literki lub mają problem z odróżnianiem podobnych liter, takich jak b i d czy p i q.

Dodatkowo zbyt ciasno ułożone linijki tekstu mogą zlewać się ze sobą, powodując dezorientację. Dlatego dostosowanie formatowania – np. zwiększenie odstępów, zastosowanie odpowiedniej czcionki czy używanie kontrastowego tła – może znacząco poprawić komfort czytania i ułatwić naukę.

Dysleksja nie jest wynikiem braku inteligencji ani lenistwa – to specyficzne zaburzenie przetwarzania języka, które sprawia, że mózg inaczej analizuje tekst. Dzieci z dysleksją mogą mieć problem z:

• szybkim rozpoznawaniem liter i ich brzmienia,
• poprawnym łączeniem głosek w słowa,
• odczytywaniem dłuższych wyrazów,
• zapamiętywaniem często używanych słów,
• rozumieniem przeczytanego tekstu.

Czytanie wymaga skoordynowanej pracy wielu obszarów mózgu – wzrok musi rozpoznać litery, pamięć przypomnieć ich dźwięk, a aparat mowy poprawnie je wymówić. Jeśli którykolwiek z tych elementów nie funkcjonuje prawidłowo, pojawiają się trudności.

Nie oznacza to jednak, że nauka czytania jest niemożliwa. Odpowiednie podejście i systematyczne ćwiczenia mogą przynieść znakomite rezultaty.

Istnieje wiele technik, które mogą uczyć dziecko z dysleksją czytać. Wśród nich są m.in.:

„Chunking” – dzielenie tekstu na mniejsze fragmenty

To jedna z najlepszych metod nauki czytania. „Chunking” oznacza bowiem podział tekstu na krótkie grupy wyrazów. Osoby z dysleksją często mają problem z przetwarzaniem długich zdań, ponieważ ich mózg szybko się męczy. Rozbijanie tekstu na krótkie fragmenty sprawia, że czytanie staje się mniej przytłaczające.

Rozwijanie słownictwa wzrokowego

Osoby, które dobrze czytają, nie analizują każdego słowa litera po literze. Widzą wyraz jako całość i od razu rozpoznają jego znaczenie. Dzieci z dysleksją mogą mieć z tym trudność, dlatego warto rozwijać ich pamięć wzrokową.

Pomocne są tutaj:

• fiszki z najczęściej używanymi słowami,
• ćwiczenia z dopasowywaniem wyrazów do obrazków,
• pisanie słów na kolorowych kartkach i przyklejanie ich w widocznych miejscach.

Samodzielne czytanie tekstów

Jednym z najskuteczniejszych ćwiczeń jest wielokrotne czytanie tych samych fragmentów tekstu. Za każdym razem dziecko nabiera większej pewności siebie i poprawia tempo czytania.

Jak to zrobić?

• Poproś dziecko, żeby czytało powoli, koncentrując się na poprawnej wymowie.
• Kolejne próby powinny być coraz płynniejsze.
• Na końcu zapytaj, o czym był przeczytany fragment – pozwoli to sprawdzić, czy dziecko rozumie treść.

Słuchanie i czytanie jednocześnie

Połączenie czytania z nagraniami audio może znacząco ułatwić naukę. Dziecko słucha nagrania i jednocześnie śledzi tekst wzrokiem. Dzięki temu lepiej zapamiętuje kształt wyrazów oraz ich wymowę.

Pomocne mogą być:

• audiobooki,
• aplikacje czytające tekst na głos,
• książki do nauki czytania z nagraniami audio.

Eksperci wyjaśniają:
„Czytanie na głos może być wyzwaniem dla dzieci z dysleksją. Ważne jest, aby nie skupiać się wyłącznie na poprawności, ale także na rozumieniu tekstu i budowaniu pewności siebie. Techniki multisensoryczne, takie jak łączenie dźwięku, obrazu i ruchu, pomagają w przyswajaniu słów i poprawiają płynność czytania. Trzeba jednak pamiętać, że każde dziecko ma inny styl uczenia się, więc warto eksperymentować z różnymi metodami, by znaleźć tę najbardziej skuteczną.”

Regularne ćwiczenia to podstawa w rozwijaniu umiejętności czytania u dzieci z dysleksją. Krótkie, ale systematyczne sesje pozwalają na stopniową poprawę i budowanie pewności siebie. Rymowanki pomagają w rozpoznawaniu dźwięków, a dzielenie słów na sylaby ułatwia ich zrozumienie i zapamiętywanie. Z kolei ćwiczenia polegające na rozkładaniu wyrazów na pojedyncze dźwięki uczą dekodowania i sprawiają, że czytanie staje się mniej wymagające.

Ważnym elementem jest także identyfikowanie dźwięków na początku, w środku i na końcu wyrazów, bo rozwija to świadomość fonologiczną. Powtarzanie tych samych tekstów pozwala skupić się na poprawie płynności i dokładności. Dzieciom, które mają trudności z artykulacją, pomagają ćwiczenia usprawniające wymowę – są one szczególnie przydatne, jeśli problem z czytaniem wynika również z kłopotów z przetwarzaniem fonologicznym.

Podejście multisensoryczne to jedna z najskuteczniejszych metod nauczania dzieci z dysleksją. Angażowanie kilku zmysłów jednocześnie sprawia, że informacje są łatwiej przyswajane i dłużej zapamiętywane. Ćwiczenia, takie jak pisanie liter na piasku, układanie słów z klocków czy śledzenie tekstu palcem, pozwalają dzieciom lepiej zrozumieć strukturę języka.

Programy oparte na MSLE, takie jak Orton-Gillingham czy Wilson Reading System, uczą poprzez wielokrotne powtarzanie i stopniowe wprowadzanie nowych elementów. Dzięki temu dziecko nie jest przytłoczone nadmiarem informacji i może systematycznie rozwijać swoje umiejętności. Metoda ta wzmacnia również świadomość fonologiczną, co jest niezwykle ważne w nauce czytania i pisania.

Nauka czytania sylabami to skuteczna metoda wspierająca młodsze i starsze dzieci z dysleksją, ponieważ pomaga im rozkładać wyrazy na mniejsze, łatwiejsze do przetworzenia jednostki. Oto kilka sprawdzonych sposobów, które mogą pomóc dziecku opanować tę umiejętność:

• Zacznij od prostych sylab otwartych – najłatwiej rozpocząć naukę od sylab otwartych (np. ma, la, to, pi), ponieważ są łatwiejsze do wymówienia i zapamiętania. Sylaby zamknięte (kot, lis, dom) wprowadzaj stopniowo.
• Używaj kartoników z sylabami – przygotuj kartoniki z różnymi sylabami i zachęcaj dziecko do ich składania w wyrazy. Możesz też stworzyć grę polegającą na losowaniu sylab i układaniu z nich słów.
• Czytaj razem z dzieckiem na głos – wspólne czytanie tekstów podzielonych na sylaby (np. Ma-ma lu-bi ci-sa-sze dni) pomaga dziecku oswoić się z tą metodą i utrwalić rytm czytania.
• Stosuj klaskanie lub podskakiwanie – dzieci z dysleksją lepiej przyswajają wiedzę, gdy angażują różne zmysły. Klaskanie lub podskakiwanie przy wymawianiu kolejnych sylab ułatwia ich zapamiętanie i rozróżnianie.
• Wykorzystaj kolorowe oznaczenia – zaznaczaj sylaby różnymi kolorami, np. w wyrazach so-ko-ły lub lu-ta-śny, aby dziecko łatwiej zauważało ich podział. Możesz także użyć kolorowych liter do składania wyrazów.
• Zachęcaj do gier i zabaw językowych – układanki sylabowe, aplikacje edukacyjne czy zabawy w rymowanie sprawiają, że dziecko chętniej angażuje się w naukę.
• Bądź cierpliwy i dostosuj tempo nauki – każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Chwal je za każdy postęp i nie przyspieszaj nauki na siłę. Ważne jest, by dziecko czuło się pewnie i miało pozytywne skojarzenia z czytaniem.

Nowoczesne narzędzia mogą znacząco ułatwić dzieciom z dysleksją rozwijanie umiejętności czytania. Programy czytające tekst na głos pomagają łączyć dźwięki z literami, dzięki czemu dziecko lepiej rozumie tekst i szybciej przyswaja nowe słowa. Audiobooki sprawiają, że obcowanie z literaturą staje się przyjemniejsze i mniej stresujące, a jednocześnie rozwijają rozumienie ze słuchu i wzbogacają słownictwo.

Specjalne pióra skanujące i aplikacje edukacyjne umożliwiają natychmiastowe sprawdzenie wymowy i znaczenia trudnych słów. Takie wsparcie pozwala samodzielnie odkrywać nowe wyrazy, a dziecko uczy się większej samodzielności podczas czytania. Coraz większą popularność zyskują również czcionki zaprojektowane z myślą o osobach z dysleksją – ich odpowiedni kształt i rozstawienie liter zmniejszają problem zamiany i przestawiania znaków w tekście.

Dzieci z dysleksją często doświadczają frustracji i zniechęcenia, dlatego budowanie pozytywnych doświadczeń związanych z czytaniem ma ogromne znaczenie. Presja i krytyka mogą tylko pogłębić lęk przed porażką, więc ważne jest, aby doceniać każdy, nawet najmniejszy postęp. Wspólne czytanie z rodzicem lub nauczycielem w przyjaznej atmosferze sprawia, że dziecko czuje się pewniej i chętniej podejmuje kolejne wyzwania.

Motywację mogą zwiększyć także odpowiednio dobrane książki – ciekawe historie, dostosowane do zainteresowań dziecka, sprawiają, że czytanie staje się mniej przykrym obowiązkiem, a bardziej formą rozrywki. Pomocne jest również wykorzystywanie gier słownych i zabaw związanych z tekstem, które uczą przez działanie, a nie wymuszają sztywnego przyswajania materiału.

Dzieci z dysleksją często wymagają indywidualnego podejścia, dlatego kluczową rolę odgrywają dorośli, którzy pomagają im na co dzień. Nauczyciele i rodzice mogą stosować różne metody ułatwiające przyswajanie materiału. Jedną z nich jest wykorzystywanie alternatywnych form nauki, takich jak wspomniane audiobooki czy nagrane wcześniej lekcje. 

Pomocne bywa także rozbijanie trudnych wyrazów na sylaby oraz angażowanie dziecka w aktywne opowiadanie tego, co przeczytało. Dostosowanie tekstów pod kątem czcionki, odstępów między wierszami czy kolorystyki tła może zmniejszyć zmęczenie wzroku i poprawić komfort czytania. Dzieciom, które szybko się męczą, warto zaproponować krótkie sesje czytania z przerwami – stopniowe wydłużanie tego czasu pozwala im przyzwyczaić się do dłuższego wysiłku.

Statystyki i badania dotyczące dysleksji i nauki czytania

Według najnowszych badań dysleksja dotyka od 5% do 10% populacji, choć niektóre źródła wskazują, że rzeczywisty odsetek może być jeszcze wyższy. Zaburzenie to dotyczy w aż 60% przypadkach mężczyzn. Badania wskazują również, że wczesna interwencja, szczególnie w wieku przedszkolnym, może znacząco poprawić umiejętności czytania i zapobiec wielu trudnościom w nauce.

Analizy pokazują, że dzieci z dysleksją, które korzystają z metod multisensorycznych i regularnych ćwiczeń fonologicznych, osiągają lepsze wyniki niż te, które uczą się wyłącznie metodą tradycyjną. Na przykład, w pracy dotyczącej wspomagania rozwoju umiejętności fonologicznych i wzrokowo-ruchowych u 10-letniej dziewczynki z dysleksją rozwojową, zaobserwowano znaczny postęp w funkcjonowaniu poznawczym i samoocenie po zastosowaniu indywidualnego programu wspomagającego.

Dysleksja nie musi być przeszkodą w nauce – kluczowe jest dostosowanie programu nauki do indywidualnych potrzeb dziecka i skuteczne metody dydaktyczne. W Novakid wykorzystujemy nowoczesne podejście do nauki języka angielskiego, które może wspomóc dzieci także w rozwijaniu umiejętności czytania. Nasze interaktywne lekcje pomagają w płynności językowej, budowaniu pewności siebie i rozwijaniu koncentracji, co jest niezwykle ważne dla dzieci z trudnościami w czytaniu.

Angielski to nie tylko słówka i gramatyka – to także trening logicznego myślenia i nowe możliwości edukacyjne. Zapisz swoje dziecko na zajęcia w Novakid i pomóż mu odkryć radość z nauki!