Dysleksja – objawy, diagnoza i metody wsparcia

Dysleksja rozwojowa to zaburzenie, które pojawia się już na etapie nauki czytania i pisania u dzieci. Jest to wrodzona trudność w przetwarzaniu języka pisanego i fonologii, niezależna od inteligencji dziecka i stosowania standardowych metod nauczania.

Z kolei dysleksja (w ogólnym znaczeniu) może mieć różne przyczyny i nie zawsze jest związana z rozwojem dziecka. Oprócz formy rozwojowej istnieje również dysleksja nabyta, która pojawia się np. w wyniku uszkodzenia mózgu po wypadku lub chorobie neurologicznej.

Dysleksja często daje o sobie znać już w pierwszych latach życia dziecka, choć na tym etapie trudno jeszcze postawić jednoznaczną diagnozę. Warto jednak obserwować, czy maluch wykazuje pewne charakterystyczne trudności, które mogą wskazywać na przyszłe problemy z nauką czytania i pisania.

Do najczęstszych pierwszych objawów dysleksji u dzieci w wieku przedszkolnym należą:

• Opóźniony rozwój mowy – dziecko później niż rówieśnicy zaczyna mówić, budować zdania i poprawnie artykułować dźwięki.
• Wolne przyswajanie nowych słów – trudności z zapamiętywaniem nazw przedmiotów, zwierząt czy kolorów.
• Problemy z poprawnym formułowaniem wyrazów – częste przestawianie sylab lub zamienianie dźwięków, np. „kotek” → „tokek”.
• Trudności w zapamiętywaniu liter i cyfr – dziecko może długo mylić litery lub nie być w stanie ich rozpoznać.
• Niechęć do zabaw językowych – trudności w rymowaniu, powtarzaniu wierszyków i piosenek.

Warto pamiętać, że pojedyncze trudności nie muszą oznaczać dysleksji. Niektóre z nich występują także u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, dlatego też tak ważne jest jak najszybsze postawienie właściwej diagnozy.

Gdy dziecko rozpoczyna naukę w szkole, objawy dysleksji stają się bardziej wyraźne. Trudności te mogą utrudniać nie tylko naukę czytania, ale także pisania, ortografii i rozumienia tekstów.

Najczęstsze symptomy dysleksji u dzieci szkolnych to:

• Specyficzne trudności w przetwarzaniu i rozumieniu mowy – dziecko wolniej analizuje polecenia nauczyciela, ma problem ze składaniem zdań i przyswajaniem nowych informacji.
• Problem z wyszukiwaniem właściwego słowa – jeden z głównych objawów dysleksji rozwojowej; dziecko często zastępuje wyrazy innymi lub długo zastanawia się, jak coś nazwać.
• Słaba pamięć sekwencyjna – trudności z zapamiętywaniem kolejności dni tygodnia, miesięcy, alfabetu czy tabliczki mnożenia.
• Zaburzenia percepcji wzrokowej i słuchowej – trudności w odróżnianiu podobnych liter (np. „p” i „b”) oraz mylenie podobnie brzmiących słów.
• Problemy z wymową trudnych słów – dziecko ma trudności z czytaniem nowych, dłuższych wyrazów.
• Popełnianie błędów ortograficznych i nieczytelne pismo – mylenie liter, opuszczanie lub dodawanie znaków, trudności w nauce pisania.
• Unikanie czytania – dziecko niechętnie sięga po książki, szybko się męczy podczas czytania, a czasem nawet odczuwa stres związany z głośnym czytaniem na forum klasy.

Dyslektycy często rozwijają strategie kompensacyjne, które pomagają im radzić sobie w szkole, jednak bez odpowiedniego wsparcia ich trudności mogą się pogłębiać. U dorosłych dysleksja objawia się w podobny sposób.

Gdy dziecko rozpoczyna naukę w szkole, trudności związane z dysleksją stają się bardziej zauważalne. Czytanie może sprawiać mu dużą trudność – wolniej przyswaja litery, często je myli, a składanie słów w zdania bywa dla niego żmudnym procesem. Często zdarza się, że dziecko opuszcza lub przestawia litery, co wpływa na zrozumienie tekstu. Może także mieć problem z zapamiętywaniem pisowni wyrazów, a ortografia staje się dla niego szczególnym wyzwaniem.

Dziecko z dysleksją miewa kłopoty nie tylko z pisaniem i czytaniem, ale także z przetwarzaniem mowy. Może wolniej analizować polecenia nauczyciela i mieć trudności z odnajdywaniem właściwych słów podczas rozmowy. Przyswajanie nowych informacji wymaga od niego większego wysiłku, szczególnie jeśli wiąże się z zapamiętywaniem sekwencji, takich jak alfabet, dni tygodnia czy tabliczka mnożenia.

Często obserwuje się również problemy z percepcją wzrokową i słuchową. Dziecko może mylić podobnie wyglądające litery, takie jak „b” i „d”, lub podobnie brzmiące słowa. Wymowa trudniejszych wyrazów również sprawia mu trudność, co dodatkowo wpływa na jego pewność siebie podczas czytania na głos. W efekcie dziecko może unikać sytuacji, w których musi czytać przed innymi, a nawet odczuwać stres związany z zadaniami wymagającymi umiejętności językowych. Trzeba też podkreślić, że dysleksja może zostać zdiagnozowana u osób dorosłych.

Przeczytaj też: Dysleksja u dziecka: 5 wskazówek, jak pomóc dziecku z dysleksją

Dysleksja nie jest wynikiem braku inteligencji czy lenistwa – jej źródła są znacznie głębsze i związane z funkcjonowaniem mózgu. Choć dokładne mechanizmy nie są jeszcze w pełni poznane, badania wskazują na kilka kluczowych przyczyn dysleksji:

1. Uwarunkowania genetyczne

Dysleksja często występuje rodzinnie, co sugeruje silny wpływ dziedziczenia. Badania wskazują, że niektóre geny związane z rozwojem mózgu mogą przyczyniać się do trudności w przetwarzaniu języka. Dziecko, którego rodzic ma dysleksję, jest bardziej narażone na wystąpienie tego zaburzenia.

2. Nieprawidłowe funkcjonowanie mózgu

Badania neuroobrazowe pokazują, że u osób z dysleksją występują różnice w aktywności niektórych obszarów mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie języka, m.in.:

• Obszar Broki – odpowiadający za artykulację i analizę fonologiczną.
• Obszar skroniowy i ciemieniowy – kluczowy dla dekodowania słów i rozumienia dźwięków języka.
• Obszar potyliczny – odpowiedzialny za szybkie rozpoznawanie wzorców słownych.

U osób z dysleksją te struktury mogą pracować mniej efektywnie, co utrudnia naukę czytania.

3. Zaburzenia przetwarzania fonologicznego

Jednym z głównych problemów w dysleksji jest trudność w przetwarzaniu dźwięków mowy. Dzieci z tym zaburzeniem mogą mieć problem z podziałem słów na sylaby, łączeniem liter w wyrazy czy odróżnianiem podobnie brzmiących dźwięków, np. „p” i „b”.

4. Problemy z pamięcią roboczą

Pamięć robocza to zdolność do przechowywania i przetwarzania informacji w krótkim czasie. U dzieci z dysleksją często jest ona słabsza, co sprawia, że mają trudność z zapamiętywaniem sekwencji liter i wyrazów, a także z szybkim przywoływaniem odpowiednich słów.

5. Czynniki środowiskowe

Choć dysleksja ma podłoże neurologiczne, warunki, w jakich dziecko się rozwija, mogą wpływać na stopień jej nasilenia. Brak odpowiedniego wsparcia edukacyjnego, stres, a także ograniczony kontakt z książkami mogą utrudniać przezwyciężenie trudności w czytaniu.

Rozpoznanie dysleksji wymaga obserwacji trudności dziecka na przestrzeni czasu. Jeśli rodzice lub nauczyciele zauważają, że dziecko ma problemy z czytaniem, pisaniem i przyswajaniem języka, warto skonsultować się ze specjalistą – pedagogiem lub psychologiem. Diagnozę dysleksji zaczyna się od szeregu testów oceniających umiejętności językowe, pamięć, percepcję oraz zdolność przetwarzania informacji.

Wspieranie uczniów wykazujących trudności z pisaniem wymaga indywidualnego podejścia. Bardzo pomocne okazują się metody multisensoryczne, angażujące różne zmysły w naukę. Dzieci często lepiej przyswajają treści, gdy mogą nie tylko je przeczytać, ale także usłyszeć lub dotknąć. Ćwiczenia z wykorzystaniem liter w formie klocków, ruchu czy rymowanek mogą znacznie poprawić zdolność zapamiętywania.

Kluczową rolę odgrywa także cierpliwość i pozytywne wzmacnianie. Dzieci z dysleksją często doświadczają frustracji, dlatego ważne jest, by budować w nich poczucie własnej wartości i motywować do podejmowania kolejnych prób. Pomocne są również technologie edukacyjne, takie jak audiobooki, aplikacje wspomagające naukę czy programy komputerowe dostosowane do potrzeb dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu.

Rola rodziców w procesie nauki dziecka z dysleksją jest nieoceniona. Domowe wsparcie może znacznie ułatwić przyswajanie nowych umiejętności i budowanie pewności siebie. Kluczowe jest stworzenie przyjaznego środowiska, w którym dziecko czuje się bezpiecznie i nie boi się popełniać błędów.

Warto zacząć od codziennego czytania – nie tylko wspólnego, ale również słuchania audiobooków. Dzięki temu dziecko oswaja się z językiem, rozwija wyobraźnię i poszerza słownictwo. Dobrym pomysłem jest też korzystanie z książek z większymi literami i wyraźną czcionką, co ułatwia rozpoznawanie znaków.

Nauka przez zabawę przynosi najlepsze efekty. Gry słowne, krzyżówki czy aplikacje edukacyjne sprawiają, że dziecko angażuje się w naukę w naturalny sposób. Można także wykorzystywać metodę skojarzeń – zapamiętywanie słów staje się łatwiejsze, gdy są one powiązane z obrazami, gestami lub rymami.

Codzienne obowiązki również mogą stać się okazją do ćwiczeń. Planowanie zakupów, układanie listy rzeczy do zrobienia czy pisanie krótkich notatek to proste sposoby na rozwijanie umiejętności językowych w praktyczny sposób. Ważne jest, by nie poprawiać dziecka od razu, lecz zachęcać do samodzielnego znalezienia błędów.

Kluczowe jest także budowanie pozytywnego podejścia do nauki. Dzieci z dysleksją często czują się gorsze od rówieśników, dlatego warto podkreślać ich mocne strony. Cierpliwość, pochwały i zachęcanie do małych kroków pomagają im zyskać wiarę w siebie.

Rozwój technologii otworzył nowe możliwości dla dzieci z dysleksją. Wiele aplikacji i narzędzi cyfrowych pomaga w nauce czytania i pisania, dostosowując metody do indywidualnych potrzeb dziecka.

Aplikacje do czytania na głos, takie jak „Voice Dream Reader” czy „NaturalReader”, umożliwiają słuchanie tekstu, co wspiera zrozumienie treści i poprawia płynność czytania. Z kolei programy do konwersji mowy na tekst, np. „Google Voice Typing”, pomagają w pisaniu, eliminując frustrację związaną z ortografią.

Popularne są także gry edukacyjne, które w przyjemny sposób ćwiczą umiejętności językowe. „GCompris” czy „Reading Eggs” oferują interaktywne zadania dostosowane do dzieci z trudnościami w nauce. Warto też korzystać z e-booków z opcją podświetlania czytanego tekstu – pomaga to dziecku śledzić tekst wzrokiem i lepiej rozumieć strukturę zdań.

Dzieci z dysleksją mają prawo do specjalistycznego wsparcia w nauce, które pomaga im przezwyciężyć trudności związane z czytaniem i pisaniem. W Polsce oraz w wielu innych krajach obowiązują przepisy zapewniające uczniom z dysleksją dodatkowe prawa, m.in.:

• Dostosowanie wymagań edukacyjnych – nauczyciele są zobowiązani do indywidualnego podejścia, np. wydłużania czasu na testach, oceny treści zamiast formy czy unikania dyktand jako głównej metody oceny pisowni.
• Możliwość korzystania z pomocy dydaktycznych – uczniowie mogą używać specjalnych narzędzi, takich jak programy do czytania na głos, większe czcionki czy zeszyty z liniami ułatwiającymi pisanie.
• Egzaminy na specjalnych warunkach – w przypadku egzaminów państwowych (np. egzamin ósmoklasisty, matura), dzieci z dysleksją mogą liczyć na wydłużony czas pracy, a w niektórych przypadkach na dostosowane arkusze egzaminacyjne.
• Wsparcie specjalistów – dzieci mogą korzystać z pomocy logopedów, psychologów i terapeutów pedagogicznych, a w niektórych szkołach organizowane są dodatkowe zajęcia wyrównawcze.

Jeśli dziecko ma zdiagnozowaną dysleksję, warto ubiegać się o opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, która umożliwi skorzystanie z przysługujących mu praw i dostosowania nauczania do jego potrzeb.

Najnowsze badania rzucają nowe światło na skalę występowania dysleksji w Polsce. W pierwszej edycji Ogólnopolskiego Testu Dysleksji, przeprowadzonej jesienią 2023 roku, wzięło udział niemal 4 tysiące uczniów. Zaskakująco, u połowy z nich zaobserwowano symptomy dysleksji. To znacznie więcej niż wcześniej szacowano, co podkreśla potrzebę zwiększenia świadomości na temat tego zaburzenia oraz konieczność wczesnej diagnozy.​

Według Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, około 15% populacji w Polsce zmaga się z zaburzeniami dyslektycznymi. Oznacza to, że w przeciętnej klasie szkolnej znajduje się co najmniej dwoje lub troje dzieci z takimi trudnościami. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie wsparcie edukacyjne są kluczowe dla ich sukcesu szkolnego i późniejszego funkcjonowania w społeczeństwie.

Dysleksja może stanowić wyzwanie w edukacji, ale odpowiednie wsparcie potrafi zdziałać cuda. W Novakid specjalizujemy się w nauczaniu języka angielskiego dzieci z różnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z dysleksją. Nasze zajęcia online są prowadzone przez doświadczonych nauczycieli, którzy dostosowują metody nauczania do indywidualnych możliwości każdego ucznia.​

Dlaczego warto wybrać Novakid?

• Indywidualne podejście – każde dziecko jest inne, dlatego nasze programy są dostosowane do jego unikalnych potrzeb i stylu uczenia się.​
• Interaktywne lekcje online – zajęcia odbywają się w przyjaznym środowisku wirtualnej klasy, co sprzyja koncentracji i zaangażowaniu.​
• Specjalistyczne metody nauczania – wykorzystujemy techniki wspierające dzieci z dysleksją, takie jak multisensoryczne podejście do nauki języka.​
• Elastyczność – lekcje online pozwalają na naukę w dogodnym czasie, bez konieczności dojazdów.​

Dołączając do Novakid, dajesz swojemu dziecku szansę na rozwój językowy w komfortowych warunkach, z uwzględnieniem jego indywidualnych potrzeb. Razem pokonajmy bariery w nauce i otwórzmy przed Twoim dzieckiem drzwi do świata języka angielskiego!​