Jak rozpoznać talent u dziecka i pomóc mu go rozwijać?

Talenty dziecka mogą dotyczyć niezliczonych dziedzin: twórczości i sztuki, sportu, nauk ścisłych, relacji międzyludzkich, mechaniki, sprawności manualnych, pisarstwa, przyswajania języków obcych itd. Niektóre z nich objawiają się wcześnie i wyraźnie, inne nie są tak oczywiste, m.in. dlatego że nie promuje ich system przedszkolny ani szkolny. Łatwiej odkryć talent matematyczny niż przyszłego doskonałego etnobotanika. Wyraźniej błyszczy talent wokalny niż słuch językowy. Na co więc zwrócić uwagę, aby zauważyć i rozpoznać uzdolnienia dziecka?

1. Obserwuj mowę dziecka: zakres słownictwa, stopień złożoności zdań, umiejętność czytania. Utalentowane maluchy często są bardzo rozwinięte werbalnie i chętnie bawią się językiem, podejmują gry słowne.
2. Twoja pociecha ma w sobie niezaspokojoną ciekawość świata, zadaje mnóstwo pytań i chętnie eksperymentuje.
3. Zauważ, czy dziecko szybko się rozprasza, czy też jest zdolne do utrzymania uwagi przez dłuższy czas. Łatwość koncentracji może wskazywać na utalentowanie.
4. Twój maluch ma bardzo bogatą wyobraźnię i umiejętność myślenia abstrakcyjnego.
5. Chętnie przewodzi grupie dzieci, ale preferuje pracę w samotności.
6. Wykazuje szczególne zainteresowanie jakimś rodzajem treści i konkretnymi działaniami, ma pasję, np. godzinami maluje bez znudzenia, robi to ponadprzeciętnie dobrze i kreatywnie, sięgając po różne metody. Taka samorzutnie ukierunkowana uwaga dziecka oraz łatwość przyswajania umiejętności w jakiejś dziedzinie to mocne wskaźniki talentu.

W dalszej części tekstu znajdziesz listę cech, jakie przejawiają szczególnie uzdolnione dzieci. Użyj jej do obserwacji swojej pociechy.

Co znaczy być „zdolnym dzieckiem”?

Dzisiaj wiadomo już, że talent nie jest czymś, z czym rodzi się garstka dzieci, i co będzie doskonale widoczne dla otoczenia. Przeciwnie: zdolności ma każde dziecko, ale wymagają one odkrycia, a następnie umiejętnego kształtowania i rozwijania. Jak podają Maria Sobieszczyk i Katarzyna Wojciechowska w artykule „Zdolny czy zaburzony, typowy czy nietypowy, czyli jak pracować z dzieckiem w wieku przedszkolnym”:

[Talent to] całość cech indywidualnych, które ujawniają się wcześnie, już w okresie dzieciństwa u małej grupy osób. Cechy te prowadzą do mistrzostwa w danej dziedzinie. Talent można również definiować jako wysoki poziom danej zdolności, która przejawia się w ponadprzeciętnej łatwości nabywania wiedzy lub sprawności w jakiejś dziedzinie np. talent muzyczny, aktorski, plastyczny. Każdy człowiek posiada jakieś zdolności. Każdy ma jakiś talent. Młody człowiek na początku rozwoju jest zdany na osoby dorosłe.

Badaczki zaznaczają, że odkrycie talentu dziecka jest zadaniem dla dorosłych, podobnie jak wspieranie go w rozwoju zdolności: „Istotne jest motywowanie dziecka, wspomaganie go i wzmacnianie”. Jak to zrobić? O tym dalej.

Czym przejawiają się zdolności u dzieci?

Wyjątkowe zdolności mogą, ale nie muszą iść w parze z ponadprzeciętną inteligencją. Jeśli Twój maluch jest szczególnie bystry, wyczul uwagę na inne zdolności. Oto co zdaniem naukowców może na nie wskazywać:

• Dziecko wcześnie zaczyna budować pełne zdania i chętnie rozmawia z dorosłymi.
• Ma szeroki zakres słownictwa.
• Sprawnie czyta.
• Jego ciekawość jest niezaspokojona, a zadawanie pytań nigdy się nie kończy.
• Łatwo utrzymuje koncentrację przez dłuższy czas.
• Ma umiejętność myślenia abstrakcyjnego.
• Chętnie bawi się ze starszymi dziećmi.
• Ma doskonałą pamięć i łatwość w wykorzystaniu zapamiętanych informacji.
• Uwielbia zabawy językowe i gry słowne.
• Ma zdolność łączenia abstrakcyjnych pojęć.
• Odznacza się bogatą wyobraźnią.

Talenty wiążą się z wieloma pozytywnymi zjawiskami i zachowaniami, ale niosą też specyficzny ciężar. Oto ciemniejsze strony posiadania talentów:

• Uzdolnione dzieci mogą być mniej odporne na krytykę, z trudem akceptować porażki oraz to, że nie zawsze mają rację.
• Często są niecierpliwe.
• Miewają trudności z nawiązywaniem kontaktów.
• Borykają się z poczuciem niezrozumienia. Mogą być odbierane jako przemądrzałe.
• Na niektórych zajęciach często się nudzą (np. pierwszoklasista, który opanował czytanie w przedszkolu, męczy się, gdy reszta klasy dopiero sylabizuje).
• Bywa, że rozwijają się nieharmonijnie, pozostając w tyle w niektórych obszarach.
• Rozwój emocjonalny nie nadąża za innymi aspektami, co wiąże się np. z brakiem odporności na porażkę, frustracją, wybuchami gniewu, kłótliwością.
• Niektóre zdolne dzieci narzucają sobie wysokie wymagania, co rodzi wewnętrzną presję.

Z tych powodów rozwijanie talentu powinno iść w parze z budowaniem kompetencji psychospołecznych i wzmacnianiem inteligencji emocjonalnej. Dzięki temu uzdolnienia będą źródłem satysfakcji i spełnienia, a nie obciążeniem. 

Wiesz już, że Twoje dziecko ma talent. Co dalej? Każda ze zdolności będzie rozwijana nieco inaczej, ale są pewne ogólne zasady postępowania ze zdolnym dzieckiem niezależnie od dziedziny:

1. Nie ograniczaj dziecku czasu spędzanego na zajęciach, które szczególnie je pochłaniają.
2. Zapewniaj dziecku materiały potrzebne do realizacji jego zainteresowań.
3. Inspiruj je, pokazując oraz objaśniając dzieła i zjawiska związane z jego talentem. Dziecku z talentem muzycznym puszczaj muzykę, a malucha wykazującego talenty mechaniczne bierz ze sobą do warsztatu.

A oto jak rozwijać poszczególne typy zdolności u dzieci:

Talent artystyczny

• Zapewnij dziecku miejsce i materiały do rozwoju: kącik z blatem na odpowiedniej wysokości, kredki, plastelinę, papier kolorowy, arkusze do rysowania, farby, kartony i inne.
• Zachęcaj do rysowania, malowania, lepienia, a powstałe dzieła chwal. Zrób z nich wystawę, aby maluch poczuł się doceniony.
• Starsze dziecko wyślij na zajęcia plastyczne, jeśli przejawia taką chęć.
• Zabieraj malucha do muzeów i na wystawy.
• Oglądajcie razem albumy z dziełami artystów.
• Opowiadaj mu o sztuce.

Czego nie robić?

• Nie narzucaj tematów ani techniki pracy.
• Nie krytykuj.
• Nie porównuj prac dziecka ani do dzieł innych maluchów, ani jednej pracy swojego dziecka do drugiej.

Talent aktorski

• Daj dziecku swobodę przebierania się i odgrywania ról.
• Odgrywaj scenki razem z nim.
• Zachęcaj do udziału w przedstawieniach i zasiadaj na widowni.
• Chwal scenki, kwestie, scenariusze i odgrywanie ról w wykonaniu Twojego dziecka.
• Chadzajcie na spektakle teatralne i kinowe.
• Rozmawiajcie o obejrzanych dziełach.
• Zapisz dziecko na zajęcia aktorskie, wokalne, taneczne.

Czego nie robić?

• Nie irytuj się bałaganem, jaki może powstać  w „garderobie” i „za kulisami”.
• Nie krytykuj.
• Nie bądź znudzonym widzem.

Talent muzyczny

• Śpiewaj dziecku i z dzieckiem. Zadbaj o to, aby pojawiały się powtarzające się wersy albo sylaby.
• Tańcz z dzieckiem, bujaj się z nim i kołysz.
• Kup mu instrumenty dostosowane do jego zdolności manualnych.
• Słuchajcie razem muzyki.
• Zabieraj dziecko na koncerty. Pamiętaj o ochronie słuchu.
• Twórzcie razem proste instrumenty: grzechotki, kołatki.
• Uwrażliwiaj na dźwięki otoczenia. Pokaż np., jak zmienia się brzmienie kieliszka zależnie od tego, ile wody w nim jest.
• Oglądajcie występy muzyków, rozmawiajcie o instrumentach.
• Jeśli dziecko zechce grać na czymś lub śpiewać, zapewnij mu profesjonalne lekcje i przyzwoitej klasy instrument. Daj dziecku swobodę eksploracji świata muzyki. Może się okazać, że upragnione skrzypce pójdą w kąt, a malucha bardziej zainteresuje perkusja. To normalne.

Czego nie robić?

• Nie krytykuj gry ani śpiewu dziecka.
• Nie porównuj dziecka z innymi.
• Nie ograniczaj czasu spędzanego przy muzyce.
• Nie zmuszaj do ćwiczeń.

Talent manualny

• Jak najczęściej pozwalaj dziecku samodzielnie wykonywać czynności manualne, nawet jeśli trwa to długo.
• Angażuj malucha w swoje zajęcia, które wymagają użycia rąk.
• Zapewnij dziecku przedmioty, które może bezpiecznie rozkręcać i skręcać z powrotem.
• Bawcie się w wycinanki, wyklejanki, rysowanie, malowanie.
• Zapewnij dziecku dużo klocków i układanek.
• Róbcie proste rękodzieło i przedmioty DIY, z których potem stworzycie rodzinną wystawę.

Czego nie robić?

• Nie popędzaj dziecka, gdy długo przy czymś majstruje.
• Nie złość się na bałagan, dotykanie wszystkiego itd.

Talent językowy

• Jak najwięcej mów do dziecka i rozmawiaj z nim.
• Pokazuj dziecku materiały w języku obcym: bajki, piosenki.
• Zapisz dziecko na zajęcia językowe.
• Czytajcie wspólnie. Starsze dziecko zachęcaj do samodzielnego czytania.
• Bawcie się mową i jej brzmieniem.
• Układajcie rymowanki i opowiastki.

Twoje dziecko przejawia talent do nauki języków? Oszlifuj diament! Zapisz pociechę na lekcje z native speakerami. Skorzystaj z lekcji próbnej.

Czego nie robić?

• Nie krytykuj, gdy popełni błąd językowy. Zamiast tego użyj tej samej formy w poprawny sposób.
• Nie odkładaj rozmów z dzieckiem na później, gdy do Ciebie przychodzi.
• Jeśli wychowujesz dziecko dwujęzycznie, nie martw się mieszaniem języków.
• Nie zmuszaj do nauki języka.

Talent matematyczny

• Pozwól dziecku dowolnie długo siedzieć nad zagadnieniami związanymi z liczeniem, geometrią czy zagwozdkami logicznymi.
• Pokazuj, że jeden problem czy działanie może mieć różne rozwiązania albo różne drogi dojścia do jednej odpowiedzi.
• Daj dziecku czas na to, aby samo dochodziło do własnych wniosków.
• Podsuwaj maluchowi gry logiczne, strategiczne i liczbowe, np. szachy. Graj z nim.
• Podsuwaj mu książki i filmy dotyczące liczb, matematyki, ale też jej praktycznego wykorzystania. Obserwujcie świat i liczbowe zależności, które nim rządzą.
• Cierpliwie odpowiadaj na pytania, nawet gdy robisz to dziesiąty raz.
• Zapisz dziecko na zajęcia matematyczne, logiczne, szachowe, programistyczne, robotykę.

Czego nie robić?

• Nie powstrzymuj dziecka, gdy przeskakuje tematy bez opanowania tych prostszych.

Talent sportowy

• Zadbaj o to, aby maluch spędzał dużo czasu w ruchu na świeżym powietrzu.
• Pokazuj różne ćwiczenia i dyscypliny, a także akcesoria sportowe.
• Ćwiczcie wspólnie.
• Zachęcaj do regularności.
• Oglądajcie razem sport, kibicujcie wybranym drużynom.
• Zapisz dziecko na zajęcia ruchowe, gry zespołowe.

Czego nie robić?

• Nie krytykuj stopnia sprawności dziecka ani nie porównuj go do innych dzieci.
• Nie denerwuj się, gdy pociecha straci zainteresowanie jakąś dyscypliną na rzecz innej.

Zdecydowanie nie. Choć talent należy rozwijać, nie powinno się to odbywać kosztem innych dziedzin życia, umiejętności czy przedmiotów szkolnych. Wiele dziecięcych zdolności z czasem wygasa lub ustępuje miejsca innym – to normalne. Inwestycja w tylko jeden talent jest bardzo niepewna, zwłaszcza w przypadku młodszych dzieci, które mogą rozwinąć się w zupełnie nieoczekiwanym kierunku.

Ponadto, skupienie się na jednej dziedzinie może sprawić, że dziecko się nią znudzi i zniechęci. Młody umysł potrzebuje różnorodnej stymulacji. Każdy z nas potrzebuje odskoczni. Jeśli Twój syn albo córka spędzają dużo czasu nad matematyką, zadbaj też o to, aby miały odpowiednią dawkę ruchu, zajęć manualnych, a także okresy nicnierobienia. Nuda również jest bardzo potrzebna.

Jeśli nie chcesz powstrzymywać rozwoju zdolności dziecka, unikaj:

• krytykowania
• porównywania z innymi
• limitowania dziecku czasu spędzanego na zajęciach, które są dla niego wciągające
• zmuszania do innych zajęć
• zmuszania do zajmowania się aktywnościami związanymi z talentem
• zapełnienia całego dnia dziecka bez czasu na swobodną zabawę i nudę
• brak czasu na swobodną zabawę.

Twoja pociecha ma talent językowy? W Novakid rozwinie skrzydła pod okiem native speakerów. Zapisz dziecko na angielski online już dziś!