8 min Dziecko wysoko wrażliwe można rozpoznać po tym, że reaguje intensywniej na bodźce zewnętrzne, takie jak dźwięki, zapachy czy emocje, oraz szybko się męczy i unika głośnych miejsc.
Jeżeli zauważasz takie symptomy u swojej pociechy, to możliwe, że masz do czynienia z dzieckiem wysoko wrażliwym. Aby je wspierać, warto stworzyć spokojne i przewidywalne środowisko, a także pomagać mu w stopniowym dostosowywaniu się do nowych sytuacji, zapewniając jednocześnie dużo zrozumienia i ciepła.
W naszym wpisie wyjaśniamy, czym jest wysoka wrażliwość, jak ją rozpoznać u dziecka oraz jak podamy konkretne strategie jak najlepiej wspierać młodego człowieka w codziennym życiu. Dowiedz się, jak pomóc dziecku radzić sobie w pełnym bodźców świecie i przekształcić tę wyjątkową cechę w jego największy atut.
W przygotowaniu tego artykułu pomogła nam ekspertka, Katherine Leonchik. Dr Katherine jest lekarką, naukowcem, ekspertką w dziedzinie AI oraz influencerką. Jej regularnie publikacje ukazują się w wysoko ocenianych czasopismach naukowych, a swoje raporty prezentuje na światowych konferencjach. Jest twórczynią programów włączanych w proces nauczania na uniwersytetach medycznych oraz w procesie diagnostyczno-leczniczym w szpitalach. Dr Katherine Leonchik jest również doradczynią medyczną w projekcie SencMD oraz tłumaczką dla systemu FRAX. Interesuje się psychologią, neurobiologią oraz reumatologią.
Czym jest wysoka wrażliwość i jak się objawia?
Wrażliwość w psychologii jest uważana za cechę temperamentu. Odzwierciedla ona specyfikę odbierania i przetwarzania informacji sensorycznych przez mózg. Koncepcja wysokiej wrażliwości została szeroko spopularyzowana przez amerykańską psycholog dr Elaine Aron, która wprowadziła termin „Highly Sensitive Person” (HSP) w latach 90-tych.
Jej badania wykazały, że około 15-20% populacji ma cechy związane z wysoką wrażliwością. Aron zdefiniowała wysoko wrażliwe osoby jako te, które przetwarzają bodźce z otoczenia bardziej intensywnie i głęboko, co często prowadzi do nadmiernej stymulacji i wyczerpania.
Wysoka wrażliwość, jak opisała Aron, wiąże się z łatwym wyczerpaniem, lękiem, wysokim poziomem stresu, wyraźnymi wskaźnikami depresji, objawami autyzmu, problemami ze snem oraz podatnością na negatywne wpływy.
Osoby wysoko wrażliwe częściej oddają się refleksji, bardziej martwią się o innych ludzi, siebie, przyszłość i świat, mają trudności z podejmowaniem decyzji, akceptacją krytyki, a także mogą cierpieć w głośnym i chaotycznym otoczeniu.
Aron podkreślała, że wysoka wrażliwość nie jest wadą, lecz cechą osobowości, która może być dużym atutem, jeśli zostanie odpowiednio zrozumiana i wykorzystana. Wysoko wrażliwe osoby są często empatyczne, inteligentne, intuicyjne, kreatywne, troskliwe i sumienne.
Dzięki swoim zdolnościom do głębokiego przetwarzania informacji i silnemu wyczuciu detali, dzieci wysoko wrażliwe mogą wykazywać wyjątkowe zdolności twórcze i analityczne, mając jednocześnie dobrze rozwiniętą intuicję i niezwykłą sumienność.
Badania Elaine Aron odegrały kluczową rolę w zrozumieniu tej cechy temperamentu i w uznaniu jej za istotny aspekt różnorodności ludzkiej psychiki.
Przyczyny wysokiej wrażliwości u dzieci
Za główny czynnik wpływający na wysoką wrażliwość u dzieci uważa się dziedziczność. Obecnie wciąż trwają badania genetyczne tego zjawiska, jednak dotychczasowe wyniki potwierdzają, że pewne geny są odpowiedzialne za wysoką wrażliwość.
Najnowsze badania skupiają się na wpływie dopaminy na rozwój wysokiej wrażliwości. Okazuje się także, że zaburzenia neurologiczne mogą również prowadzić do pojawienia się wysokiej wrażliwości.
Istotne są również czynniki zewnętrzne. Stres lub lęk w trakcie ciąży mogą wpłynąć na wrażliwość dziecka po urodzeniu. Stres lub trauma we wczesnym dzieciństwie mogą prowadzić do wysokiej wrażliwości w przyszłości. Nadopiekuńcze lub nadmiernie krytyczne wychowanie może przyczynić się do tego, że dziecko stanie się bardziej wrażliwe.
Po czym rozpoznać, że dziecko jest wysoko wrażliwe?
Wysoko wrażliwe dziecko doświadcza takiego samego zakresu uczuć jak my wszyscy, ale z większą intensywnością. Wrażliwe dziecko potrzebuje mniej bodźców, by poczuć, że to już dla niego zbyt wiele.
Noworodki na ogół mogą być niespokojne albo mieć kolki z dużą częstotliwością, ale wysoko wrażliwe dzieci płaczą głównie wtedy, gdy dzieje się zbyt wiele przez zbyt długi czas.
W miarę jak dziecko rośnie, łatwiej jest rozpoznać, czy jest ono wysoko wrażliwe:
- dzieci bardziej wrażliwe mogą płakać, gdy jasne światło uderza je w oczy;
- skarżą się na drapiące ubrania, metki, szwy;
- mają trudności z zasypianiem po burzliwym dniu.
W miarę dorastania często wykazują emocjonalną wrażliwość:
- szybko płaczą, gdy ich uczucia są zranione;
- są bardziej lękliwe – lub mogą być tak szczęśliwe, że wprost roznosi je energia;
- długo też zastanawiają się, zanim coś zrobią, przez co często są uważane za nieśmiałe lub lękliwe.
W próbie radzenia sobie z nadmierną irytacją, niektóre dzieci wpadają w złość, inne starają się być niezwykle posłuszne, mając nadzieję, że nikt nie będzie zwracał na nie uwagi.
Jeszcze inne uciekają w świat książek i gier komputerowych.
Niektóre ze starszych wysoko wrażliwych dzieci próbują także za wszelką cenę zrekompensować to, co uważają za swoje braki, dążąc do nieustannej perfekcji.
Jak wspierać wysoko wrażliwe dziecko?
Aby pomóc dziecku wysoko wrażliwemu z radzeniem sobie ze swoimi emocjami, rodzice powinni stworzyć komfortowe środowisko, pełne empatii i zrozumienia, ponieważ jest to jedyny sposób, w jaki dziecko może się rozwijać prawidłowo.
- Pomóż swojemu dziecku stopniowo dostosować się do zmian. Ograniczaj zmiany i daj dziecku dużo czasu na przygotowanie się do nich. Nie wprowadzaj niczego nowego, gdy twoje dziecko jest w złym nastroju.
- Często przytulaj i okazuj uczucia dziecku i zawsze bądź dla niego wsparciem.
- Kontroluj swoje emocje.
- Naucz się rozpoznawać narastające podrażnienie zmianami lub przemęczeniem.
- Pracuj nad poczuciem bezpieczeństwa i pewności u swojego dziecka na co dzień. Głównym zadaniem jest nauczenie go, by nie bał się nowych ludzi i sytuacji.
- Rozmawiaj z dzieckiem o jego uczuciach: strachu, zainteresowaniu, podekscytowaniu, radości. Można wspomnieć, że dużo różnych uczuć w jednej chwli jest absolutnie normalne, zwłaszcza w nowych sytuacjach.
Z czym można pomylić emocjonalną nadwrażliwość u dziecka?
Emocjonalna nadwrażliwość u dzieci czasami może być mylona z różnymi innymi stanami z powodu nakładających się objawów.
Autyzm
Przykładowo, wszystkie dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu są wysoko wrażliwe, ale nie wszystkie wysoko wrażliwe dzieci są dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Zaburzenia ze spektrum autyzmu mają wiele objawów, w tym zmiany w myśleniu, zachowaniu, które nie są typowe dla emocjonalnie nadwrażliwych dzieci.
ADHD
Dzieci z ADHD mogą mieć bardziej intensywne reakcje emocjonalne, ale wybuchy emocji w ADHD często wynikają z niezdolności do regulacji uwagi, a impulsywność zwiększa ogólną wrażliwość emocjonalną.
Zaburzenia integracji sensorycznej
Dzieci z problemami z przetwarzaniem sensorycznym mogą być nadwrażliwe na niektóre bodźce sensoryczne, co prowadzi do bardziej skrajnych reakcji emocjonalnych, które mogą wydawać się podobne do nadwrażliwości. Zaburzenia integracji sensorycznej dotyczą specyficznych trudności w przetwarzaniu informacji sensorycznych, co skutkuje nadmiernymi lub zbyt słabymi reakcjami.
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
Dzieci z zaburzeniami nastroju mają wahania nastroju i napięcie emocjonalne. W takim przypadku łatwo jest pomylić emocjonalną nadwrażliwość z takimi zaburzeniami jak depresja czy zaburzenie afektywne dwubiegunowe.
Nieśmiałość
Nieśmiałość u dziecka może być mylona z wysoką wrażliwością, ponieważ oba stany charakteryzują się wycofaniem i ostrożnością w nowych sytuacjach. Jednak podczas gdy nieśmiałość wynika głównie z lęku przed oceną społeczną, wysoka wrażliwość jest reakcją na intensywne bodźce zewnętrzne, które dziecko przetwarza głębiej i bardziej emocjonalnie.
