8 min Przez ogromną liczbę bodźców docierających do nas za pośrednictwem internetu i mediów społecznościowych, współczesne społeczeństwo już w bardzo młodym wieku, coraz częściej spotyka się z problemem body shamingu, czyli krytykowania lub wyśmiewania kogoś z powodu jego wyglądu. Zjawisko to jest szczególnie szkodliwe wśród dzieci, które dopiero kształtują swoje poczucie własnej wartości i tożsamość. Body shaming może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak niska samoocena, depresja, a nawet zaburzenia odżywiania. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice, nauczyciele i opiekunowie byli świadomi tego problemu i potrafili mu skutecznie zapobiegać.
Body shaming jest zjawiskiem różnorodnym i może obejmować przynajmniej kilka różnych scenariuszy. Dziecko może być bezpośrednią ofiarą body shamingu, np. w szkole, ale też w domu. Dzieci mogą być narażone na krytykę ze strony rówieśników, co może prowadzić do trwałych urazów psychicznych i problemów emocjonalnych. Niekiedy też sami rodzice, często nieświadomie, mogą krytykować wygląd swoich dzieci. Tego rodzaju komentarze mogą być równie szkodliwe, jak te pochodzące od rówieśników.
Czasami to również nasze dzieci mogą być tymi, które krytykują innych. Zrozumienie przyczyn takiego zachowania i nauczenie dziecka empatii oraz szacunku dla innych to kluczowe kroki w zapobieganiu body shamingowi. A pamiętajmy, że negatywne komentarze na temat wyglądu mogą dotknąć i skrzywdzić każdego, dlatego nie należy bagatelizować problemu.
W artykule, z pomocą ekspertki, omówimy, jak radzić sobie z body shamingiem, jak pomóc dziecku w trudnej sytuacji i jak przeciwdziałać takim zachowaniom. Przekażemy rodzicom praktyczną wiedzę jak wspierać pociechę w budowaniu zdrowego poczucia własnej wartości. Dzięki temu możemy wspólnie tworzyć środowisko, w którym każde dziecko czuje się akceptowane i wartościowe.
O pomoc w przygotowaniu tego artykułu poprosiliśmy ekspertkę, Katherine Leonchik. Dr Katherine jest lekarką, naukowcem, ekspertką w dziedzinie AI oraz influencerką. Regularnie publikuje swoje prace w wysoko ocenianych czasopismach naukowych i prezentuje raporty na międzynarodowych konferencjach. Jest twórczynią aktów wdrażanych w proces nauczania na uniwersytetach medycznych oraz w procesie diagnostyczno-leczniczym w szpitalach. Katherine pełni również funkcję doradcy medycznego w projekcie SencMD oraz tłumacza dla systemu FRAX. Jej zainteresowania naukowe obejmują psychologię, neurobiologię oraz reumatologię.
Na czym polega body shaming? Definicja i przykłady
Body shaming, czyli wyśmiewanie i krytykowanie kogoś z powodu jego wyglądu, może dotyczyć różnych aspektów, najczęściej w obrębie cech fizycznych. Wyśmiewanie może odnosić się do wagi, wzrostu, uzębienia, kształtu ciała, wyglądu skóry, sposobu ubierania się i wielu innych cech. Jest to forma przemocy, która może dotknąć każdego, niezależnie od płci czy wieku.
Negatywne komentarze na temat wyglądu mogą być przekazywane zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio, na przykład poprzez media społecznościowe. Osobami stosującymi tę formę przemocy słownej mogą być nie tylko obce osoby, ale również członkowie rodziny. W przypadku dzieci mogą to być także koledzy z klasy, a nawet znaczący dorośli w otoczeniu dziecka, tacy jak nauczyciele, ciocia, wujek, babcia, dziadek.
Warto zwrócić uwagę, że pierwsze negatywne uwagi dotyczące wyglądu, mające na celu poniżenie, zawstydzenie lub ośmieszenie, mogą pochodzić od rodziców. Obawy rodziców przed tym, że ich dziecko będzie grube czy nieatrakcyjne, mogą prowadzić do takich komentarzy już od najwcześniejszych lat życia dziecka. Te negatywne uwagi mogą w przyszłości przyczynić się do rozwoju zaburzeń odżywiania. Rodzice, mając dobre intencje, często zwracają uwagę na to, co można, a czego nie można jeść, podkreślając wagę i sylwetkę w kontekście zdrowotnym. Jednak takie podejście może wywołać odwrotny skutek i zaszkodzić poczuciu własnej wartości dziecka.
Problem body shamingu może zacząć formować się w umyśle dziecka już w przedszkolu. W okresie około 3-4 lat dzieci naturalnie uczą się przeciwieństw, takich jak wysoki-niski, gruby-chudy, cichy-głośny, wolny-szybki, czy jasny-ciemny. Przedszkolaki poznają te różnice przez obserwacje codziennego życia oraz poprzez książki i zadania przygotowane przez nauczycieli.
W materiałach edukacyjnych dla najmłodszych często znajdują się ćwiczenia, w których dzieci mają za zadanie dopasować pary lub znaleźć przeciwieństwa. Niestety, takie zadania mogą nieświadomie promować body shaming. Często zdarza się, że na potrzeby ćwiczenia dzieci muszą pokazać różnice między słowami gruby i chudy czy wysoki i niski na ilustracjach przedstawiających ciało dziewczynki lub chłopca.
Zdecydowanie w tym kontekście można użyć innych, neutralnych przykładów. Zamiast ludzkiego ciała, równie dobrze można było pokazać te różnice na przykładzie przedmiotów, np. gruba książka-cienka książka) lub wysokie drzewo-niskie drzewo. Takie podejście pomogłoby uniknąć wpajania dzieciom od najmłodszych lat, że ktoś jest taki lub taki, pozytywny albo negatywny. A to jaki jest dokładnie z wyglądu, nie powinno ich definiować.
Powinniśmy dążyć do tego, aby każde dziecko czuło się akceptowane i wartościowe, niezależnie od swojego wyglądu, a już tym bardziej od sposobu myślenia i wyrażania uczuć.
Jaki wpływ na dziecko może mieć body shaming?
Body shaming w dzieciństwie może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowia psychicznego i fizycznego w nastoletnim i dorosłym życiu. Obrazowo wyjaśnia to ekspertka dr Katherine, która tłumaczy, że dziecko, które słyszy nieuprzejme uwagi na temat swojego wyglądu, traci pewność siebie. Przestaje dzielić się swoimi myślami i problemami z rodzicami, aby uniknąć krytyki. Może stracić szacunek do osób, które je krytykują, niezależnie od tego, czy są to rodzice, nauczyciele czy przyjaciele.
Dodatkowo takie dzieci często rezygnują z rozwijania swoich pasji, unikają nowych znajomości i niechętnie angażują się w nowe doświadczenia. Z czasem tracą poczucie własnej wartości, przestają być kreatywne i nie czują się swobodnie w swoim ciele i otoczeniu. To z kolei pogłębia uczucie wstydu z powodu „niewłaściwego” wyglądu. Takie nastawienie może prowadzić do poważnych zaburzeń odżywiania – anoreksji, bulimii czy kompulsywnego objadania się, ale także do samookaleczania.
Gdy dziecko wstydzi się swojego wyglądu, może bać się wizyt u lekarza z obawy przed oceną ich wyglądu (czy to z powodu nadwagi, czy niedowagi), co zwiększa ryzyko niezdiagnozowania poważnych chorób na czas. Jak podkreśla ekspertka Katherine Leonchik, body shaming w dzieciństwie może powodować, że dzieci tracą zaufanie do dorosłych i obawiają się krytyki, co negatywnie wpływa na ich rozwój emocjonalny i społeczny.
Warto podkreślić, że wsparcie i akceptacja ze strony najbliższych odgrywają kluczową rolę w budowaniu zdrowego poczucia własnej wartości u dziecka. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice i opiekunowie unikali krytykowania wyglądu dzieci i starali się wspierać je w akceptowaniu siebie takim, jakie są.
Body shaming – jak z nim walczyć? Wskazówki dla rodziców
Z body shamingiem może spotkać się każde dziecko, zarówno będąc ofiarą, jak i sprawcą. Dzieci często nie zdają sobie sprawy, że stają się częścią mechanizmu body shamingu, słuchając i przytakując na komentarze innych na temat czyjegoś wyglądu. Najlepszą strategią jest unikanie uczestniczenia w takich dyskusjach i próba powstrzymywania ich, gdy tylko to możliwe. W ten sposób pomagamy dzieciom unikać body shamingu wobec siebie i innych. Jak podkreśla ekspertka dr Katherine Leonchik, kluczowe jest, aby dzieci miały pozytywne wzorce osób, które kochają i akceptują swoje ciało. Książki i filmy animowane z odpowiednimi bohaterami mogą pomóc w kształtowaniu właściwego podejścia.
Body shaming opiera się najczęściej na falach stereotypów. Bez przykładów, jak „powinno” się wyglądać, dziecko nie będzie dążyło do narzuconych ideałów. Unikanie koncepcji normy w wyglądzie i porównań z innymi dziećmi prowadzi do pewności siebie i odporności na body shaming. Poniżej przedstawiamy sześć wskazówek, które mogą pomóc w walce z body shamingiem.
1. Rzadziej oceniaj swoje ciało
Dzieci uczą się przez obserwację, więc jeśli rodzice często krytykują swoje własne ciało, dzieci mogą przejąć te same wzorce. Zamiast krytyki, warto skupić się na pozytywnych aspektach swojego wyglądu i podkreślać zdrowie oraz dobre samopoczucie. Ucząc dzieci, że każdy ciało jest wartościowe, pomagamy im budować zdrowe podejście do własnego ciała.
2. Ogranicz szkodliwe treści
Media społecznościowe i reklamy często promują nierealistyczne ideały piękna, co może prowadzić do body shamingu. Rodzice powinni monitorować, jakie treści konsumują ich dzieci, i ograniczać dostęp do tych, które mogą negatywnie wpływać na ich samoocenę. Warto zachęcać do przeglądania mediów, które promują różnorodność i akceptację.
3. Zwróć uwagę na sposób komunikacji
Słowa mają ogromną moc, dlatego ważne jest, aby rodzice zwracali uwagę na to, jak mówią o wyglądzie, zarówno swoim, jak i innych ludzi. Unikaj używania pejoratywnych określeń i zamiast tego skupiaj się na cechach, które nie dotyczą wyglądu, takich jak inteligencja, życzliwość i talenty. To pomoże dziecku zrozumieć, że wygląd nie definiuje wartości człowieka.
4. Buduj zdrowe nawyki
Zamiast koncentrować się na wadze czy sylwetce, warto wprowadzać zdrowe nawyki, takie jak regularna aktywność fizyczna i zbilansowana dieta. Podkreślaj znaczenie zdrowia i dobrego samopoczucia, a nie wyglądu. W ten sposób dzieci uczą się, że troska o ciało to coś więcej niż tylko dążenie do idealnego wyglądu.
5. Wspieraj i celebruj różnorodność
Ucz dzieci akceptacji i szacunku dla różnorodności. Pokaż im, że każdy człowiek jest wyjątkowy i zasługuje na szacunek, niezależnie od wyglądu. Wspólne oglądanie filmów i czytanie książek, które promują różnorodność, może pomóc dzieciom zrozumieć i docenić unikalne cechy każdego człowieka.
6. Rozmawiaj z dziećmi o emocjach
Rodzice powinni regularnie rozmawiać z dziećmi o ich uczuciach i doświadczeniach. Zachęcaj dziecko do wyrażania swoich emocji i oferuj wsparcie, gdy tego potrzebuje. Jeśli dziecko jest ofiarą body shamingu, nie wahaj się skorzystać z pomocy specjalisty, aby pomóc mu przepracować swoje emocje i zbudować silne poczucie własnej wartości. Tylko poprzez promowanie akceptacji, szacunku i zdrowych nawyków możemy pomóc dzieciom rozwijać się w pełni i czuć się dobrze we własnej skórze.
Jak pomóc dziecku poradzić sobie z body shamingiem?
Jeśli twoje dziecko zetknęło się z body shamingiem, warto nauczyć je, jak opierać się takim działaniom. Spróbuj wytłumaczyć, że opinia jednej osoby nic nie znaczy.
Ekspertka Katherine Leonchik radzi, że kolejną ważną radą jest zaprzestanie nadmiernej krytyki. Każde nieprzyjemne słowo skierowane do dziecka, które nie ma pewności siebie, może prowadzić do nadmiernego samokrytycyzmu i wstydu. Dlatego kluczowe jest, aby dziecko polubiło swój wygląd i czuło się z nim komfortowo. Znajdź to, co twoje dziecko lubi w sobie. Mogą to być cechy stałe lub tymczasowe, takie jak nowy wygląd, fryzura, wyraz twarzy czy uśmiech. Celebrujcie wspólnie te cechy codziennie i koncentruj się na tym, co twoje dziecko lubi.
Jeśli już doszło do prześladowania dziecka z powodu wyglądu, nie wahaj się sięgać po pomoc. Porozmawiajcie z dzieckiem z zaufaną osobą – pedagogiem w szkole lub psychologiem. Spróbujcie wspólnie znaleźć sposoby na przepracowanie problemu. Powtarzaj też dziecku, że opinia i wrażenie innych osób nie powinny wpływać na poczucie własnej wartości dziecka. Nie dopuszczaj do eskalacji przemocy. Przemoc słowna bardzo szybko może przejść w przemoc szkolną i agresję, która tylko pogłębi istniejący już problem.
Mamy nadzieję, że artykuł przygotowany wspólnie z ekspertką Novakid był przydatny. Podziel się swoimi spostrzeżeniami na temat body shamingu w sekcji komentarzy poniżej tego wpisu.
