5 najważniejszych potrzeb dzieci i ich zaspokajanie

Zgodnie z piramidą Maslowa potrzeby biologiczne (fizjologiczne) są podstawą dla wszystkich pozostałych. Ich zaspokojenie jest niezbędne do przeżycia na poziomie fizycznym. Bez zaspokojenia tych potrzeb nie ma mowy o utrzymaniu zdrowia i dobrego samopoczucia, nauka staje się ogromnym wyzwaniem, relacje nie cieszą, a rozwój zarówno ciała, jak i osobowości młodego człowieka jest zaburzony.

Odżywianie

Jedzenie dostarcza energii do funkcjonowania organizmu oraz niezbędnych składników do jego rozwoju i regeneracji. Realizowana potrzeba odżywiania oznacza, że dziecko je tyle, ile potrzebuje, wtedy, gdy jest głodne, a posiłki te dostarczają mu wszystkiego, co niezbędne na danym etapie życia.

Potrzeby żywieniowe dzieci szybko się zmieniają. Dla niemowlęcia najlepszym pokarmem jest mleko matki. Zapewnia ono nie tylko energię i składniki odżywcze, ale też dostarcza przeciwciał i wspiera budowanie odporności dziecka.

Starsze dzieci uczą się smaków, zapachów i faktury różnych pokarmów. Na tym etapie rodzice mają możliwość budowania nawyków żywieniowych dziecka. Te dobre będą procentować w całym życiu ich pociechy.

Sen i odpoczynek

Wzrost oraz regeneracja organizmu nie byłyby możliwe bez snu i odpoczynku. Potrzeba ta towarzyszy nam całe życie, jednak z wiekiem zmienia się zapotrzebowanie na sen.

National Sleep Foundation podaje następujące wartości, jeśli chodzi o optymalną ilość snu:

Nawet jedna źle przespana albo bezsenna noc ma negatywne skutki dla ludzkich zdolności kognitywnych, możliwości przyswajania wiedzy, skupienia oraz czasu reakcji. Eksperyment naukowy przeprowadzony w latach 60. XX wieku wskazuje, że już po 48 godzinach bez snu słabnie układ odpornościowy.  Po 3 dobach pojawiają się halucynacje, następuje załamanie nastroju, a nawet epizody paranoi. 10 dni bez snu stanowi zagrożenie dla życia człowieka.

Aktywność fizyczna

Dzieci potrzebują aktywności fizycznej. Ruszają się dla przyjemności i zabawy. Pomaga to w rozwijaniu nie tylko mięśni, siły, koordynacji, równowagi, ale też samodzielności, poczucia sprawczości, regulacji emocji oraz budowaniu relacji z rówieśnikami. Regularna aktywność fizyczna wspomaga rozwój dziecka na wiele sposobów i stanowi jego elementarną potrzebę. Dowiedz się, jak ruch wpływa na Twojego malucha i ile aktywności potrzeba mu do harmonijnego wzrostu.

Higiena i opieka zdrowotna

Regularna higiena nie tylko zapobiega chorobom, ale również wpływa na rozwój nawyków, które będą dziecku towarzyszyć przez całe życie. Podstawowe elementy higieny osobistej to:

• Mycie rąk: po powrocie do domu, przed posiłkiem po skorzystaniu z toalety i po zabawie, zwłaszcza z innymi dziećmi i zwierzakami. Dokładne mycie rąk według WHO powinno trwać co najmniej 20 sekund i obejmować wszystkie części dłoni, w tym przestrzenie między palcami i paznokcie.
• Regularne kąpiele niezbędne dla utrzymania czystości skóry i zapobiegania infekcjom. Dzieci powinny być zachęcane do codziennego mycia ciała oraz kąpieli po intensywnym wysiłku fizycznym. Kąpiele powinny dotyczyć też skóry głowy i włosów.
• Higiena jamy ustnej powinna zaczynać się od pierwszego ząbka. Dzieci należy uczyć szczotkowania zębów co najmniej dwa razy dziennie, najlepiej po posiłkach, i nitkowania przestrzeni międzyzębowych. Cenne będzie także oswajanie dziecka ze stomatologiem od najmłodszych lat oraz regularne odwiedzanie gabinetu podczas wizyt profilaktycznych.

Badania i zabiegi profilaktyczne powinny dotyczyć nie tylko jamy ustnej. Częścią zaspokajania potrzeb dziecka jest zapewnienie mu dobrej kondycji psychofizycznej, zapobieganie chorobom (np. przez szczepienia, aktywność fizyczną i optymalną dietę), kontrolę stanu zdrowia i reagowanie, gdy dziecko zaczyna czuć się źle. W ten sposób rodzic nie tylko dba o ciało malucha, ale też otacza go opieką, która stanowi podstawę poczucia bezpieczeństwa – jednej z najważniejszych potrzeb emocjonalnych.

W piramidzie potrzeb bezpieczeństwo jest tuż nad potrzebami fizjologicznymi. Podobnie jak jedzenie, picie, sen i dach nad głową poczucie bezpieczeństwa jest warunkiem dobrostanu, prawidłowego rozwoju, nauki i samorealizacji. Brak poczucia bezpieczeństwa w dzieciństwie niesie poważne skutki dla całej psychicznej konstrukcji człowieka. Na realizację potrzeby poczucia bezpieczeństwa składają się m.in.:

• stałe schronienie, w którym dziecko nie jest narażone na przemoc czy ekstremalnie złe warunki bytowe
• stabilne relacje z ważnymi dorosłymi, czyli na ogół z rodzicami, przewidywalność zachowania rodziców
• poczucie miłości, akceptacji i przestrzeni na okazywanie emocji
• emocjonalna dostępność i responsywność rodziców, czyli ich adekwatna reakcja na emocje dziecka
• stałość i przewidywalność dnia; rytuały porządkujące dzień
• ochrona dziecka przed stresem i wydarzeniami oraz obrazami traumatyzującymi
• własna przestrzeń, która będzie dla dziecka bezpiecznym schronieniem, miejscem swobodnej zabawy i relaksu.

Dziecko jest całkowicie zależne od opiekunów. To ich opieka i miłość lub ich brak decyduje o bycie dziecka – zarówno w najbardziej dosłownym biologicznym sensie, jak i szerzej: o jakości jego życia oraz przebiegu rozwoju.

Miłość i akceptacja

Dziecko potrzebuje miłości bezwarunkowej, tzn. takiej, która nie wygaśnie ani nie będzie zawieszona niezależnie od tego, co dziecko zrobi albo jak się zachowa.  Tego rodzaju miłość tworzy bezpieczne środowisko, w którym dziecko może się rozwijać, uczyć na błędach i eksplorować świat bez strachu przed odrzuceniem.

Dzięki bezinteresownej miłości dziecko uczy się, że jest kochane za to, kim jest, a nie za to, co osiąga. Taki fundament pozwala mu budować zdrowe relacje z innymi oraz rozwijać pewność siebie.

W miarę jak dziecko dorasta, ważne jest, aby rodzice nadal wspierali je w trudnych chwilach, pokazując, że miłość trwa w każdych okolicznościach. Dzięki temu dziecko staje się bardziej odporne, czuje, że ma swoje miejsce w świecie, nie pokłada swojego poczucia wartości w czynnikach zewnętrznych i akceptacji innych ludzi, potrafi radzić sobie z wyzwaniami życia i w przyszłości będzie zdolne do bezwarunkowej miłości.

Konsekwencje emocjonalnego zaniedbania mogą być głębokie i długotrwałe. Rzutują negatywnie na całe dorosłe życie. Zaliczają się do nich m.in.:

• Lęk w różnych formach – od lęku społecznego, przez lęk przed odrzuceniem, aż po chroniczny niepokój. Osoby doświadczające emocjonalnego zaniedbania mogą mieć trudności w nawiązywaniu bliskich relacji, obawiając się, że nie są wystarczająco wartościowe, by zasługiwać na miłość i wsparcie.
• Niskie poczucie wartości, które prowadzi m.in. do izolacji społecznej, trudności w wyrażaniu emocji, poczucia osamotnienia i braku zrozumienia.
• Depresja będąca skutkiem długotrwałego poczucia odrzucenia oraz braku emocjonalnego wsparcia.
• Brak umiejętności okazywania emocji oraz przeżywania ich w bezpieczny sposób.
• Trudności z akceptacją samego siebie. Dziecko, które nie przyjmuje samego siebie (tak jak nie przyjmują go rodzice), nie będzie w stanie jako dorosły zaopiekować się sobą i zaspokajać własnych potrzeb ani wchodzić w jakościowe relacje.

Autonomia i tożsamość

Dziecko, choć zależne od rodziców, zmierza w kierunku usamodzielnienia. Stopniowo potrzebuje coraz więcej autonomii, możliwości samostanowienia oraz budowania własnej tożsamości, która będzie oderwana od figur rodzicielskich.

Rodzic umożliwia dziecku realizację potrzeby autonomii i tożsamości, dając mu wolną rękę w sprawach na jego miarę. W toku rozwoju dziecko coraz więcej rzeczy może i powinno robić samo oraz coraz częściej decydować o tym, co go bezpośrednio dotyczy. Może to być np. ubiór, wystrój pokoju, hobby, dobór przyjaciół.

Rodzice mogą także wspierać autonomię dziecka i jego dobrą samoocenę, dostarczając pozytywnych wzmocnień, czyli np. zachęt, pochwał i nagród.

Zabawa

Zabawa jest dla dzieci naturalnym sposobem uczenia się i rozwijania. Potrzebujemy jej również w dorosłym życiu dla oderwania się od spraw dnia codziennego, złapania oddechu i dystnansu. Naturalna dziecięca skłonność do nauki przez zabawę jest wykorzystywana np. do projektowania lekcji języka angielskiego w Novakid. Dzięki temu są one przyjemniejsze, a wiedza łatwiej wchodzi do głowy.

Zabawa nie tylko dostarcza radości, ale także stymuluje kreatywność, rozwija zdolności społeczne oraz uczy współpracy i rozwiązywania problemów. W trakcie zabawy dzieci eksplorują otaczający je świat, uczą się o relacjach międzyludzkich, a także rozwijają umiejętności motoryczne i poznawcze. Różnorodne formy zabawy, takie jak gry planszowe, zabawy ruchowe czy twórcze zajęcia plastyczne, pozwalają na odkrywanie własnych zainteresowań oraz rozwijanie pasji.

Zabawa ma ogromny wpływ na emocjonalny rozwój dziecka. Poprzez interakcje z rówieśnikami, dzieci uczą się empatii, radzenia sobie z emocjami oraz wyrażania siebie. Wspólne zabawy sprzyjają budowaniu więzi i poczucia przynależności do grupy, co jest niezwykle ważne w procesie socjalizacji i wpisuje się w zaspokajanie kolejnej grupy potrzeb: społecznych.

Rodzic może wspierać zaspokajanie potrzeby zabawy, tworząc do niej warunki, zostawiając dziecku wolny czas i kreując przestrzeń, która będzie stymulująca. Istotne jest też włączanie do zabawy innych osób: rówieśników, rodzeństwa czy rodziców.

Człowiek niezależnie od wieku ma potrzeby społeczne. Dzieci uczą się relacji z innymi w rodzinie, a następnie otwierają się coraz szerzej na życie zbiorowości.

Przynależność do grupy

Podstawową grupą, do jakiej należy dziecko, jest rodzina: najbliższa, domownicy, z czasem ważna staje się też ta dalsza. Wspólnie kultywowane rodzinne rytuały, jak np. posiłki, wyjścia i zabawy, wzmacniają więź i pozwalają dziecku odczuć, że ma swoje miejsce w tej grupie.

Z czasem dziecko zaczyna potrzebować też innych grup, do których może przynależeć, a także relacji. Pojawiają się koledzy, koleżanki, przyjaciele i grupy rówieśnicze. Przynależność i dopasowanie stają się coraz ważniejsze, a są ogromnie istotne w wieku nastoletnim.

Rodzice powinni włączać dziecko w życie rodziny na tyle, na ile pozwala jego wiek. Gdy trafia do nowej grupy, np. do przedszkola lub szkoły, bardzo ważne jest zapewnienie mu okresu adaptacji, w którym stopniowo oswoi się z nową sytuacją, grupą, jej hierarchią i zwyczajami.

Kontakty społeczne

Dziecko ma potrzebę kontaktu z innymi ludźmi: rodzicami, rodzeństwem, rówieśnikami i dorosłymi. Od pierwszych miesięcy śledzi uważnie twarze innych, a gdy potrzebuje czegoś, dąży do zwrócenia na siebie uwagi. Dzieci pozbawione kontaktu z innymi ludźmi, niemające z kim porozmawiać, wyrastają na niepewnych siebie i osamotnionych dorosłych z problemami z nawiązywaniem relacji z innymi i dostosowywaniem się do grupy.

Rodzice mogą wspierać zaspokajanie tej potrzeby przede wszystkim przez dostępność i responsywność, rozmowę z dziećmi oraz ekspozycję na różne sytuacje społeczne: na placu zabaw, basenie, w sklepie, autobusie. Warto zachęcać swoją pociechę do inicjowania kontaktu, a w późniejszym wieku do przebywania w towarzystwie.

Do potrzeb rozwojowych dziecka zaliczają się także te związane z intelektem i edukacją. Każdy maluch ma wrodzoną ciekawość świata i potrzebę rozwiązywania coraz bardziej złożonych problemów. Poszerzająca się wiedza o świecie to jeden z elementów budujących samoocenę, sprawczość i poczucie bezpieczeństwa dziecka.

Stymulacja intelektualna

Dziecko szuka bodźców, które będą oddziaływać na jego intelekt. Mogą to być obrazy, dźwięki, słowa, wydarzenia, zagadki, łamigłówki, układanki – gama jest ogromna, dlatego tak ważne jest, aby udostępniać dziecku różnorodne zabawki, czytać z nim książki, słuchać muzyki, oglądać filmy, eksperymentować i pozwalać na eksplorację otoczenia.

Na pewnym etapie ciekawość dziecka może być dla rodziców wręcz przytłaczająca. Tzw. wiek pytań zaczyna się przed trzecim rokiem życia i bywa, że trwa do ok. ósmego roku życia. Rodzice powinni podejść do tego ze spokojem i cierpliwie zaspokajać potrzeby poznawcze dziecka. Zadawanie pytań jest cenną umiejętnością, podstawą samodzielnego i krytycznego myślenia.

Edukacja

Edukacja, zarówno formalna, jak i nieformalna, stanowi element odpowiedzi na intelektualne i poznawcze potrzeby dziecka. Pozwala odkrywać świat, przyswajać informacje, zdobywać nowe umiejętności w najróżniejszych dziedzinach: humanistycznych, przyrodniczych, ścisłych czy sztukach pięknych.

Dlatego tak ważne jest, aby dziecko uczestniczyło w edukacji i miało dostęp do kompetentnych nauczycieli. Jeśli Wasza pociecha wykazuje zainteresowania wykraczające poza program szkolny, warto poszukać zajęć dodatkowych. Rodzice mogą także wspierać dziecko w rozwijaniu jego ciekawości świata i nauce, dostarczając interesujące materiały, zachęcając do samodzielnych poszukiwań wiedzy i zgłębiając temat wraz z nim. Istotne jest, aby nie wywierać presji, np. związanej z dobrymi stopniami. Trzeba też mieć na uwadze to, że zainteresowania dziecka będą się zmieniać – jest to zupełnie normalne.

To, jak realizowane są potrzeby dziecka, zależy od jego temperamentu, osobowości, możliwości fizycznych, intelektualnych i emocjonalnych.  Duży wpływ na to, jak prawidłowo dbać o zaspokajanie potrzeb dziecka, mają schorzenia, zaburzenia i niepełnosprawności, które trzeba wziąć pod uwagę. Istotny jest też postęp technologiczny, który dostarcza nowych sposobów na spełnianie potrzeb dzieci, ale i pociąga za sobą nowe zagrożenia.

Dzieci ze specjalnymi potrzebami

Środowisko dziecka powinno być do niego dostosowane. Niepełnosprawności fizyczne, sensoryczne i intelektualne powinny kształtować otoczenie tak, aby dziecko mogło wykorzystać maksymalnie jego potencjał – na tyle, na ile pozwala mu stan zdrowia. Warto skonsultować się ze ekspertami, np. pedagogami specjalnymi, którzy podpowiedzą, jak przygotować środowisko, w którym dziecko może harmonijnie wzrastać.

W przypadku dzieci z niepełnosprawnościami oraz neuroatypowych bardzo ważne jest nie tylko dostosowanie otoczenia, ale też wsparcie emocjonalne. Potrzebują go zarówno dzieci, jak i ich bliscy. W razie potrzeby nie wahajcie się sięgnąć po pomoc psychologa.

Wpływ technologii na potrzeby dziecka

Internet może być jednym ze sposobów na zaspokojenie potrzeb dziecka, zwłaszcza jego ciekawości świata. Gry komputerowe mogą zaspokajać potrzebę zabawy, a komunikatory i social media – częściowo odpowiadać na potrzebę relacji.

Technologia niesie jednak też wiele zagrożeń, jak choćby nieodpowiednie treści. Nadmierne korzystanie ze smartfona utrudnia skupienie, a to przekłada się na problemy z nauką. Obcowanie z ekranem nie zastąpi relacji rodzinnych ani rówieśniczych. Niebieskie światło negatywnie wpływa na jakość snu. Korzystając z komputera czy telefonu, dziecko pozostaje w jednej pozycji, podczas gdy potrzebuje ruchu.

Znalezienie balansu między światem cyfrowym a aktywnością fizyczną jest bardzo ważne dla dobrostanu dziecka.

Za zaspokajanie potrzeb dzieci odpowiedzialni są rodzice. Im bardziej są świadomi tego, jak rozwija się młody człowiek i jakie są jego potrzeby, tym łatwiej będzie im sprostać.

Rola rodzica to w dużej mierze tworzenie dziecku warunków do rozwoju i… nieprzeszkadzanie. Na zbliżonym podejściu bazuje m.in. pedagogika Montessori. Bezwarunkowa miłość, dobre warunki bytowe, dostęp do edukacji, relacje rodzinne – to wymaga zaangażowania rodziców. Nie wyręczą oni jednak dziecka w zabawie, nauce czy kontaktach z rówieśnikami. Nadopiekuńczość, ingerowanie w każdy obszar życia dziecka, podcina mu skrzydła i nie pozwala opanować samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb – a jako dorosły człowiek właśnie to powinno umieć.

Skąd rodzic może wiedzieć, że jakaś potrzeba dziecka jest niezaspokojona? Wskazywać mogą na to:

• Sygnały behawioralne – agresja, wycofanie, nietypowe dla dziecka zachowania.
• Problemy zdrowotne, np. zaburzenia odżywiania albo somatyzacja która może mieć postać np. bólu o niewiadomym pochodzeniu.
• Problemy szkolne: trudności z koncentracją, niechęć do nauki, pogorszenie ocen.

Niezaspokojenie głównych potrzeb dziecka przez dłuższy czas może mieć długofalowe skutki, począwszy od niskich wyników w nauce przez trudności w relacjach międzyludzkich, aż po depresję czy zaburzenia lękowe. W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących tego, czy potrzeby dziecka są należycie zaspokajane, warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym.

Źródła:

https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/nowe-spojrzenie-na-potrzeby-emocjonalne-autonomia-i-przywiazanie-w-terapii-zaburzen-osobowosci

How Much Sleep Do You Really Need?